Evropa u fokusu regiona
Regionalni takmičarski program ZagrebDox festivala nudi ove godine 23 dokumentarna filma autora od Austrije do Albanije, uglavnom posvećenih novoj Evropi, interkulturnim vezama, socijalnim uslovima i posledicama politike na starom kontinentu. Neki od filmova u trci za Veliki pečat petog ZagrebDoxa, koji počinje 23. februara u Studentskom centru, okićeni su već prestižnim nagradama, poput “Koridora 8” Borisa Despodova iz Bugarske, proglašenog najboljim prošle godine na Sarajevo film festivalu.
Regionalni takmičarski program ZagrebDox festivala nudi ove godine 23 dokumentarna filma autora od Austrije do Albanije, uglavnom posvećenih novoj Evropi, interkulturnim vezama, socijalnim uslovima i posledicama politike na starom kontinentu.
Neki od filmova u trci za Veliki pečat petog ZagrebDoxa, koji počinje 23. februara u Studentskom centru, okićeni su već prestižnim nagradama, poput “Koridora 8” Borisa Despodova iz Bugarske, proglašenog najboljim prošle godine na Sarajevo film festivalu.
Naslov filma “Koridor 8” odnosi se na projekat Europske unije o izgradnji putne veze Crnog i Jadranskog mora. Put, međutim, ni posle deset godina nije izgrađen, ali fiktivno ipak postoji. Duž trase moguće je videti kaubojski voz, železnički tunel koji se koristi za uzgoj šampinjona, stranog preduzetnika koji gradi naftovod, lokalnog političara koji sanja da postane sledeći američki predsednik, svodnika koji posluje s vojnicima KFOR-a… Despodov u filmu istražuje raspoloženje, nadu i predrasude stanovnika tri balkanske zemlje: Bugarske, Makedonije i Albanije.
S druge strane, Atanas Georgiev iz Makedonije pokazuje u filmu “Plati i ženi” da se i bez puteva može putovati Evropom, a sve što je potrebno su studentska viza, od 7.000 do 12.000 evra i Austrijanka voljna da se uda za nadobudnog mladića iz zemlje u tranziciji.
To je uradio i sam autor filma, dokumentujući početak i realizaciju jednog takvog procesa, koji pokazuje kroz niz humornih situacija, uključujući i lažno venčanje, apsurd takozvane “nove Evrope” u kojoj granice više nisu fizičke, već birokratske.
“Svedočanstvo” rumunskog reditelja Razvana Georgescua istražuje da li smrt i bolest mogu biti pokretači stvaralaštva. Autor kome je utvrđen tumor na mozgu i prognozirano mu je da ima još tri godine života, potražio je poznate umetnike u sličnoj situcaiji, koji su loše vesti iskoristili kao vlastitu prednost.
Austrijski film “home.movie” je autoportret nepokretnog tonca Martina Bruća koji, pomoću kamere montirane na kolica, krećući se stanom, pruža ekskluzivni subjektivni pogled na svoju svakodnevnicu.
Sarajevski reditelj Enes Zlatar postavio je na lekarski sto sâm jezik, te mu pripisao “Dijagnozu S.B.H.”.
Simptomi se kriju u razlici bošnjačkog, hrvatskog i srpskog jezika, sve prisutnijim stranim rečima u vokabularu mladih, te uticaju jezika na formiranje identiteta.
Jezičkim pitanjima implicitno su se pozabavili i hrvatski autori Mustafa Mustafić i Dario Novalić u filmu “Ako ovo gledaš, mama…”, kojim istražuju šta se dogodilo s decom iz jednog sarajevskog sirotišta koje su za vreme rata poslali iz grada da bi se vratila kada se situacija smiri.
Posledicama politike i birokratije bavi se i “Kavijar konekšn” Dragana Nikolića iz Srbije, čiji su junaci braća Pacovi, opremljeni s dva čamca i 2.000 ilegalnih udica kojima presreću kavijarom pune jesetre na putu prema mestu mreštenja. No, uz birokratske i geografske probleme i konkurenciju, kavijar se retko kada pretvara u novac…
Film je rađen u Prababa produkciji, a Nikolić je, između ostalog, koscenarista nagrađivanog kratkog igranog filma “Beži zeko, beži” (2003) Pavla Vučkovića i celovečernjeg dokumentarca “Made in Serbia” (2005) Mladena Đorđevića.
Iz Srbije će biti prikazan i film “21 sekund” Željka Mirkovića o Žoltaun Daniju koji je za vreme NATO bombardovanja 1999. predvodio jedinicu srpske vojske koja je učinila “nemoguće” - oborila je nevidljivi borbeni lovac F-117, ponos američkog vazduhoplovstva.
Učestvuje i Marko Jeftić filmom “Bajne vile”, za koji je dobio Gran pri Festivala dokumentarnog i kratkog filma u Beogradu i posebnu pohvalu Sarajevo film festivala 2008. godine, a govori o sekstetu koji su u beogradskom domu penzionera osnovali Meri Galevska (85) i njen suprug, kompozitor Nikola Galevski. Nakon njegove smrti, udovica novi sekstet, sastavljen isključivo od žena, koje kreću na turneju sa mnogo izazova.
U regionalnoj konkurenciji ZagrebDoxa je i poznati hrvatski autor dokumentarnih filmova i filmski kritičar Petar Krelja, čiji film “Drugi Dubrovnik” opisuje to svetski poznato turističko odredište i kao mesto koje dopušta da u njegovoj ruševnoj staroj bolnici tridesetak beskućnika različitih nacionalnosti (Hrvati, Bošnjaci, Srbi…) žive u krajnje neljudskim uslovima.
Posebno su ugrožene porodice sa brojnom decom koje su zbog ratnih događaja izgubile domove i našle utočište u zapuštenom bolničkom kompleksu - potencijalnom izvorištu opasnih zaraza, dok su gradske vlasti ostale gluve na brojna alarmantna upozorenja.
Namik Kabil, koji je na beogradskom 37. FEST-u predstavio tokom proteklog vikenda prvi celovečernji film “Čuvari noći”, učestvuje na ZagrebDoxu dokumentarcem “Vernici” - pričom o horu Pantomima, čiji članovi nadilaze podele među ljudima, a deluju u franjevačkoj crkvi Sv. Ante u Bistriku.
Mađarski film “Izgubljeni svet” Guyle Nemesa govori o ljudima koji žive u brodovima - kućama kraj budimpeštanske brane Kopaszi. Melanholično okruženje koje nestaje i specifična poetičnost lokacije pojačana je muzikom u izvođenju železničarskog benda Dunakeszi. Sniman od 1998. do 2007. godine, film “Izgubljeni svet” ilustruje način na koji dobri duh grada nepovratno nestaje zbog planova za rušenje.
Film “Ako ovo gledaš, mama…” Mustafe Mustafića i Darija Novalića o 45 dece iz sarajevskog sirotišta koje je u vreme rata, u dogovoru sa italijanskom vladom, napustilo je opkoljeni grad. Ali, 15 godina kasnije, kroz priču njih petoro, saznaje se da se nisu vratili, da više ne govore maternji jezik, da osećaju nostalgiju, ali imaju nove prijatelje i novu domovinu.
“Tupilo” Dražena Majića film je koji je nastao u okviru filmske radionice 2008. godine u zatvoru Lepoglava. Na osnovu iskustava zatvorenika ovisničke prošlosti, prikazuje se povezanost narkomanije kao životnog stila s kriminalom, te zatvorskom kaznom kao neminovnom posledicom.
Među filmovima u takmičarskom programu su i “22:22 Split - Zagreb” (Tonći Gaćina), “Cvetni most” (Thomas Ciulei), “Dve ljubavne priče” (Shota Bukoshi), “Gledaj na život kroz moje oči” (Marija Dzidzeva), “Idiot” (Velimir Rodić), “Natprosečan” (Igor Bezinović), “Sam” (Miroslav Mikuljan), “Srećko” (Dario Lonjak), “Sretna zemlja” (Goran Dević) i “Stonoga” (Rasim Karalić).
Van konkurencije biće prikazan “Vajt” Nikole Strašeka o burnom životu jednog od prvih zagrebačkih skejtera Danielu Beleu, koji je postao urbana legenda, ali je i čovek koji je prošao muku zavisnosti od heroina, života na ulici i komuni, dok se danas bavi glumom, vratio se skejtu, napisao je roman…
Taj film snimljen je u produkciji kuće Factuma, organizatora ZagrebDox festivala, koji će biti završen 1. marta, a ukupno predstavlja oko 150 filmova u takmičarskim i pratećim programima.
Sajt festivala je www.zagrebdox.net
(SEEcult.org)
