Umro Tomislav Gotovac

Hrvatski umetnik Tomislav Gotovac, čuven po eksperimentalnim filmovima i provokativnim performansima, preminuo je 25. juna u Zagrebu u 74. godini.

Hrvatski umetnik Tomislav Gotovac, čuven po eksperimentalnim filmovima i provokativnim performansima, preminuo je 25. juna u Zagrebu u 74. godini.

Gotovac, odnosno Antonio G. Lauer - kako se predstavljao od 2003. godine, preminuo je 25. juna oko 20 sati u zagrebačkoj bolnici “Rebro”, saopštio je Hrvatski filmski savez.

Bio je jedan od najeminentnijih umetnika u oblasti eksperimentalnog filma, fotografije i performansa na prostoru bivše Jugoslavije, a i šire.

Rođen 9. februara 1937. godine u Somboru u Srbiji, od 1941. živeo je u Zagrebu, u kojem je posle osnovne i srednje škole godinu dana studirao arhitekturu, a crtanje mu je predavao Josip Vaništa. Radio je i kao službenik u banci, a posle odsluženja JNA u Vinogradskoj bolnici.

U Zagrebu je otkrio film i definitivno se i sudbinski zaljubio u njega.

S majkom Elizabetom, Eškom ili sam, odlazio je svakoga dana u mrak bioskopske dvorane i upijao sve što je mogao videti, od početka stvarajući vlastiti svet filmskih vrednosti i kvaliteta. Do poslednjeg dana života, prema navodima Duška Popovića, pamtio je sve filmove koje je ikada video i o svakom je oštro i precizno iznosio sud.

Gotovac je 1967. primljen na studije režije na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu, u klasi reditelja Aleksandra Saše Petrovića, a predavači su mu bili i Marko Babac i Dušan Stojanović. Slušao je i seminare Slavka Vorkapića i Franka Capre.

Zbog zabranjivanog filma “Plastični Isus” Lazara Stojanovića iz 1971. godine, u kojoj je igrao glavnu ulogu studenta koji dolazi u Beograd da snima film, njegove studije su, uz političke i druge progone, trajale sve do 1976. godine, kada je diplomirao filmom “Presuda”.

Gotovac je svoj prvi film “Smrt” snimio 1962. godine u Kinoklubu Zagreb, čiji je bio i jedan od vodećih autora.

Paralelno sa filmom, bavio se i performansom, počev od “Pidžama+četkica za zube”, koji je izveo 1954. u Mostaru. Izveo je bezbroj performansa tokom niza godina u Hrvatskoj, bivšoj Jugoslaviji i svetu, gde je bio više i cenjen nego kod kuće.

Prvu fotografsku seriju priredio je 1960. godine u Zagrebu, a kao statista sa “posebnim zadatkom” nastupao je u nizu filmova autora, kao što su Lordan Zafranović, Zoran Tadić, Franci Slak, Dušan Makavejev i Bata Čengić.

Gotovac je menjao imena, puštao kosu i bradu, i šišao se do kože, a mnogi ga pamte po performansima u kojima se javno svlačio. Mnogi su ga, kako je naveo Popović u saopštenju HFS-a, takvim i videli, a tek retki su ispod golotinje njegovog tela uspevali da prodru do dubine duše.

HFS je, inače, priredio u februaru ove godine reviju 12 retko prikazivanih ready-made filmova Gotovca, nastalih pre deset godina u koprodukciji sa Kinoklubom Zagreb, kao svojevrsni spomenar sastavljen od isečaka njemu dragih klasičnih holivudskih filmova.

Gotovac je koristio ready-made - jedan od najanarhističnijih, najradikalnijih i najkritičkijih oblika “reciklaže” gotovog, pronađenog materijala - na najmanje uobičajen, gotovo konzervativan način, izražavajući poštovanje i divljenje prema klasičnim majstorijama.

Netaknuti materijal u njegovom “remiksu” postao je deo nove osobne filmofilske priče, koja se čita iz redosleda inserata, smene “osećaja” u svojevrsnom muralu probranih filmskih isečaka.

Među tim filmovima su “Osjećaj” i njegovih sedam nastavaka (2000), kao i tri dela “Mjesta pod suncem” (2000), te “Glenn Miller ili kako je U.S.A. pobijedila Europe” (2000) i “Sjećanje na Hoagy Carmichaela” (2000).

Gotovac je decenijama sarađivao i sa Akademskim kino klubom / Akademskim filmskim centrom (AFC) pri Domu kulture Studentski grad, u čijoj je produkciji snimio 2006. “Remake” - rimejk tri eksperimentalna filma koja je sredinom 60-ih uradio u Beogradu, u produkciji Akademskog kino kluba (Pravac, Kružnica i Plavi jahač).

“Remake” je snimio 42 godine kasnije na istim lokacijama, koristeći nagradu koju je dobio na Festivalu novog filma i videa “Alternative film/video” u Beogradu za film “Dead Man Walking”.

Nagrađen je na festivalu “Alternative film/video” i 2005. godine za “Cesar Franck - Wolf Vostell”, a snimio je potom u produkciji AFC-a i “Salt Peanuts - Hot Klab of Frans”, čija je premijera krajem maja 2007. godine u DKSG-u bila nasilno prekinuta, ali je projekcija ipak nastavljena zahvaljujući intervenciji zaposlenih u DKSG-u i podršci gostiju i posetilaca.

Film “Salt Peanuts - Hot Klab of Frans” zasnovan je na studentskim filmovima Gotovca, ostvarenim na Akademiji za film, pozoriste, radio i TV u Beogradu 60-ih i 70-ih, a sadrži i arhivski filmski materijal.

Grupa desničara je, nakon uvodne reči Gotovca na premijeri, nasilno prekinula projekciju upadom u kino kabinu i gašenjem tehnike. Potom su glasno protestovali na bini protiv sadržaja filma i zahtevali od publike da napusti salu, ali je incident, zahvaljujući intervenciji zaposlenih i podršci publike, izmešten iz sale i projekcija je nastavljena.

Iste godine Gotovac je bio i akter nesvakidašnje zabrane plakata u Križevcima, u okviru “Culture Schock” festivala, na kojima su se pojavili nagi, osim njega, i Vlasta Delimar i Milan Božić. Protestujući zbog stava gradonačelnika Križevaca da njihovi plakati, nazvani “Hrvatski proizvod”, predstavljaju pornografiju, Gotovac je naveo da je golo ljudsko telo bogomdana golotinja koje se ne moramo sramiti, a ocene križevačkog gradonačelnika nazvao je političkim kretenizmom i idiotizmom.

Gotovac je učesnik gotovo svih velikih grupnih izložbi savremene umetnosti istočne i jugoistočne Evrope poslednjih decenija u svetu, a među njima je i izložba “Prelazeći nacije i generacije - obećanja iz prošlosti” (Crossing nations and generations, Promises from the past), koja je do 19. jula otvorena u Centru Pompidu u Parizu.

(SEEcult.org)