Šestoaprilsko bombardovanje 1941. iz Zografovog ugla

Stripovi Saše Rakezića – Aleksandara Zografa biće izloženi od 7. aprila u okviru stalne postavke Muzeja Jugoslavije, kao još jedna u nizu intervencija na toj izložbi, započetih 2020. godine povodom 75-godišnjice kraja Drugog svetskog rata. Kao polaznu tačku za nastanak radova, Rakezić koristi šestoaprilsko bombardovanje Beograda 1941. godine, istražujući i ovom prilikom lične narative i stavljajući u fokus, kako navodi, “malog čoveka”.

Rakezić građu za svoje radove najčešće pronalazi na buvljim pijacama, u susretu sa odbačenim ličnim i porodičnim predmetima. Tim postupkom stavlja sebe u poziciju “medijatora između javnosti i smetlišta istorije”, kako je naveo u videu nastalom povodom njegove intervencije u okviru stalne postavke Muzeja Jugoslavije.

Tako je na buvljoj pijaci u Pančevu pronašao i nekoliko predratnih brojeva lista Politika, među kojima je i primerak od 6. aprila 1941. godine, koji ga je inspirisao za prvi od dva stripa koji će biti izloženi.

“Zabeleženo je da su prve bombe počele da padaju na Beograd u 6.30 izjutra, a negde sam našao podatak da su kolporteri, koji su prodavali dnevne novine na ulici, dolazili da preuzmu primerke nešto pre toga, pa je to verovatno bio način na koji je sačuvan primerak koji je došao do mene. S obzirom na to da je prilikom bombardovanja prekinuta ne samo distribucija već i izlazak lista, koji će biti obnovljen nakon oslobođenja 1944, činilo mi se da taj primerak, kojeg većina čitalaca zapravo nikada nije pročitala, krije u sebi nagoveštaj nastupajuće katastrofe”, naveo je Zograf, koji je oba stripa prvobitno objavio u nedeljniku Vreme.

Aleksandar Zograf, 6. 4.1941. objavljeno u nedeljniku Vreme br. 716, 23. 9. 2004.

U drugom stripu, nazvanom “Beležnica jednog skauta”, Rakezić kao polaznu tačku koristi dnevnik jednog tinejdžera kako bi iz ugla građana opisao doživljaj 6. aprila 1941. i dana koji slede.

“Dragocen izvor informacija o načinu na koji je civilno stanovništvo doživelo 6. april 1941. predstavljaju lične beleške koje su iza sebe ostavili savremenici. Moj izvor bio je dnevnik jednog tinejdžera, pasioniranog skauta, koji je situaciju posmatrao iz manje formalnog ugla. Ipak, njegovi zapisi govore o preokupacijama onih koji su zatekli sebe u realnosti koja je usledila nakon bombardovanja: bežanje u seoska domaćinstva, raspad zemlje, raščišćavanje razrušenog grada, traganje za bilo kakvim izvorom zarade...”, naveo je Rakezić.

Aleksandar Zograf, Beležnica jednog skaut objavljeno u nedeljniku Vreme br. 1422, 5. 4. 2018.

Intervenciju na stalnoj postavci prati i autorski tekst umetnika Mala porodična istorija, koji je prvi put objavljen na sajtu Muzeja Jugoslavije, a u kojem Rakezić rekonstruiše događaje iz života članova svoje porodice smeštajući ih u istorijski i politički kontekst Drugog svetskog rata.

Saša Rakezić alias Aleksandar Zograf, objavljuje stripove od sredine 80-ih, najpre u tzv. omladinskoj štampi. Već ranih 90-ih započela je njegova internacionalna karijera - najpre kroz saradnju sa američkom izdavačkom kućom Fantagrafiks buks, a zatim se kolekcije njegovih stripova pojavljuju u Italiji, Francuskoj, Velikoj Britaniji, Španiji, Portugaliji, Grčkoj, Japanu i drugde. Rakezić od 2003. godine redovno objavljuje u nedeljniku Vreme, a od značaja je i njegova saradnja sa italijanskim nedeljnikom Internacionale.

U filmu “Poslednja avantura Kaktus Bate” režisera Đorđa Markovića iz 2018. godine Zograf se pojavljuje u ulozi glavnog naratora i istraživača.

Muzej Jugoslavije radi od srede do nedelje od 10 do 18 časova, a poseta je moguća uz poštovanje važećih mera za suzbijanje zarazne bolesti Covid-19.

(SEEcult.org)