Retrospektiva duha pobune i nemira

Retrospektivna izložba Milovana Destila Markovića u Muzeju savremene umetnosti Republike Srpske (MSURS) u Banjaluci, svečano otvorena 12. decembra, obuhvata period od četiri decenije, počev od 80-ih godina, kada je bio jedan od ključnih aktera beogradske umetničke scene kao predstavnik nove slike i postao najmlađi do tada dobitnik Politikine nagrade, ali i član grupe Žestoki, koja je pokrenula kultni klub Akademija 1982.

Izložba "Destilovano lice - Radovi 1980-2020" pruža uvid u Markovićev dinamičan i međunarodno priznat opus u rasponu od monumentalnih radova sa izložbi u Galeriji Studentskog kulturnog centra u Beogradu (Fragmenti slike, 1982. i Crni prostor, 1983) i Salonu Muzeja savremene umetnosti (Euharistija, 1985), koje karakteriše spoj vizantijske duhovnosti i buntovništva novog talasa rokenrola, preko ciklusa Transfigurativnih radova (Beskućnici, Karminke…) i Prototipova do najnovijih Barkodiranih slika, u kojima se ponovo prepoznaju i vizantijski kôd i kriticizam današnjeg društva neoliberalnog kapitalizma. I samom postavkom retrospektivne izložbe, čiji je kustos istoričar umetnosti Miroljub Mima Marjanović, izražen je bunt umetnika, koji je uspeo u nameri da poremeti uobičajenu muzejsku praksu ostvarenjem gotovo nemoguće misije postavljanja triptiha "Glasnik" velikog formata tako da visi u vazduhu, odnosno na nivou ispod plafona glavnog ulaznog hola MSURS. Reč je o jednom od novih radova iz serije Barkodiranih slika, koji sa triptihom "Inkvizicija", postavljenim u centralnom delu postavke, čini celinu objedinjenu nazivom "Otmica Evrope".

Ta dva rada, kao i još nekoliko primera Barkodiranih slika, koji su kritički osvrt na bankarski sistem i nadzor globalnih sistema komunikacija, imala je tokom novembra priliku da vidi i publika u Likovnoj galeriji Kulturnog centra Beograda, na izložbi čija je kustoskinja bila istoričarka umetnosti Danijela Purešević.

Obe izložbe, organizovane u saradnji KCB-a, MSURS-a i udruženja SEEcult.org, prati reprezentativna monografija, objavljena na engleskom i srpskom jeziku u izdanju istih partnera, u kojoj su tekstove pisali istoričari i teoretičari umetnosti: Bojana Pejić “Rad na licu”, Danijela Purešević “Od Euharistije do Inkvizicije”, Benedikt Štegmajer (Benedikt Stegmayer) “Barkodirane slike (Seksualni život Katrin M)” i “Realnost šminke: Markovićevi Transfigurativni radovi”, Boris Buden “Šta je političko u umetnosti Milovana Destila Markovića?” i Miroljub Mima Marjanović “Žestoki prostori duhovnosti”.

Markovićeva retrospektiva u MSURS sa više od 40 monumentalnih radova i ambijentalnih celina izvedenih u različitim tehnikama, dosad je najsveobuhvatnije predstavljanje tog umetnika u regionu i jedinstvena prilika da se pogledaju i decenijama neizlagani radovi, uključujući one sa izložbe "Euharistija" u Salonu MSUB, za koju je Marković dobio Politikinu nagradu pre nego što je odlučio da napusti Beograd i preseli se u Berlin, gde je počeo da gradi međunarodno uspešnu karijeru.

Kako podseća u tekstu u monografiji Mima Marjanović, Destil Marković bio je početkom 80-ih jedan od ključnih predstavnika “nove slike” (uz grupu Alter Imago i druge umetnike). Specifičnostima likovne scene prve polovine 80-ih u Beogradu ključno je doprineo i kao član grupe Žestoki, koju je 1981. godine formirao sa Vlastimirom Volcano Mikićem, a bila je inicijator različitih umetničkih akcija i pokretač kluba “Akademija” 1982. godine u podrumu Fakulteta likovnih umetnosti, na kojem su studirali.

Četiri decenije kasnije, specifičnost beogradskih osamdesetih, prema navodima Marjanovića, prekrivena je velom misterije i mita, još uvek nije suštinski istorizovana, a neretko se nađe i pod senkom sumnje. Marjanovićev osvrt u monografiji Destila Markovića, pisan iz ugla svedoka i jednog od aktera tih umetničkih “dešavanja”, stoga je mali doprinos podsećanju na duhovno zajedništvo autentičnih i samosvesnih pojedinaca i njihovih brojnih pratilaca na izložbama, koncertima, žurkama i drugim događajima tokom prve polovine 80-ih, kada su “Zlatni papagaj”, kafana “Manjež” i Manješki park, “Stupica”, kafana “Lovac”, SKC i “Akademija”, bili nezaobilazna mesta svake večeri, čineći život tadašnje generacije. “Podrazumevalo se da se pre svih tih dešavanja išlo na izložbe. Pričalo se svuda o umetnosti. Umetnost, umetnost i samo umetnost (i zezanje – provod)!”, naveo je Marjanović, konstatujući da se Destil Marković od početka 80-ih bori za prostore duhovnosti, odnosno umetnosti – između ostalog i novim ciklusom slika zasnovanih na barkodu, prepoznatljivom simbolu materijalnog sveta i surovog neoliberalnog kapitalizma.

Otvarajući retrospektivnu izložbu u MSURS, filmski i TV reditelj Boris Miljković podsetio je, kao i na izložbi u KCB-u, na početak 80-ih, kada je u Beogradu, kako je naveo u svojoj priči napisanoj za tu priliku, postojala "neka čudna veza između slikara i rok muzičara", a ticala se pobune i nemira.

"Ta se veza čitala gotovo svuda – u novinama, na televiziji, na Akademiji, na koncertima, na ulici, na žurkama… Ta se veza ticala pobune i nemira – pobune protiv sistema, protiv građanskog, protiv licemerja, protiv represija, protiv kapitalizma, protiv komunizma, protiv gluposti i nemara”, naveo je Miljković, podsećajući da je aktere tadašnje scene, uz talenat u izobilju, odlikovala i lična hrabrost da se živi u pobuni.

“Šule, Gile, Cane, Kole, Nebojša, Koja - koliko mogu da se setim ovako iznenada, bili su ti koji se bune i koji su vodili pobunu. Sa tim vremenom je završeno, kao što je završeno i sa rokenrolom, sa televizijom, sa muzikom i Akademijom, i sa još dosta stvari iz prošlosti. Ali, gle čuda, nije završeno ni sa Giletom, ni sa Canetom, ni sa Kojom, a kako mi se čini ni sa Šuletom”, rekao je Miljković, konstatujući i da je pobuna iz 80-ih u međuvremenu kod Markovića “malo sazrela, utihnula u strasti i pojavila se šifrovana u zrelosti, promišljena iskustvom i lokacijama na kojima umetnik boravi – od Berlina, preko Australije do Banjaluke, Grockei Smedereva”.

Miljković je istakao i da mu je jako drago što se “neko opet usuđuje da pravi slike koje govore o nevoljama naših nesrećnih vremena, naših nesrećnih života, naših modernih vremena - kako bi rekli i Čaplin i Bob Dilan, i koje će se truditi da izazovu nevolje tamo gde treba”. Zato je poželeo toplu dobrodošlicu Markoviću u Banjaluku, kao i svu sreću na njegovom neobičnom putu pobune, nepristjanja i slike. "Voleo bih da se deci dopadne ova priča. Ako im se dopadne i moja, i Destilova priča, onda znači da ipak ima nade. Retrospektive služe da bi se proverilo da li ima nade, a ovoga puta, danas, večeras, izgleda da je ima. Proverićemo sutra", poručio je Miljković na otvaranju Markovićeve retrospektive, kojem su prisustvovali i banjalučki umetnici različitih generacija, poput Vesa Sovilja i Mladena Miljanovića.

Direktorka MSURS Sarita Vujković izrazila je zadovoljstvo uspešnim partnerstvom sa KCB-om i SEEcult-om u realizaciji izložbi i objavljivanju monografije Destila Markovića, koji je zahvalio MSURS-u na gostoprimstvu, prilici da se predstavi i pomoći prilikom pripreme složene postavke.

Destil Marković je izlagao na brojnim samostalnim i grupnim izložbama širom sveta, među kojima su 42. i 46. Venecijansko bijenale, 4. Istanbulsko bijenale, 6. Trijenale u Nju Delhiju, 5. Cetinjsko bijenale, 19. Bijenale u Sao Paolu... Izlagao je u Muzeju savremene umetnosti Kumamoto u Japanu, MoMA P.S.1 Centru za savremenu umetnost u Njujorku, Nišido galeriji savremene umetnosti u Tokiju, u Muzeju moderne umetnosti u Stokholmu, Ludvig muzeju savremene umetnosti u Budimpešti, Muzeju savremene umetnosti u Ljubljani, kao i u muzejima i galerijama u Berlinu, Lođu, Pragu, Gracu, Istanbulu, Šangaju, Diseldorfu, Hamburgu...

Marković je, između ostalog, dobitnik i nagrade 24. Oktobarskog salona u Beogradu (1983), nagrade za mladog umetnika Grada Beograda (1984), nagrade 19. Memorijala Nadežde Petrović u Čačku (1996), nagrade Pollock-Krasner fondacije u Njujorku (2000), kao i brojnih nagrada u Nemačkoj.

Markovićevi radovi nalaze se u muzejima u Berlinu, Kumamotu, Beogradu, Diseldorfu, Lođu, Duizburgu, Gracu, Prijepolju… kao i u brojnim privatnim kolekcijama.

Izložba "Destilovano lice" u MSURS biće otvorena do 25. februara 2020.

(SEEcult.org)