Otvorena vrata Sirmijuma

Vizitorski centar Carske palate Sirmium, koji se nalazi na budućoj turističkoj ruti rimske kulture u Srbiji, svečano su otvorili 14. decembra ministri kulture i ekonomije Nebojša Bradić i Mlađan Dinkić, u prisustvu predsednika Srbije Borisa Tadića, a najavljeno je i zalaganje da taj kulturno-istorijski spomenik kod Sremske Mitrovice bude uvršten na UNESCO-vu listu svetske baštine.

Vizitorski centar Carske palate Sirmium, koji se nalazi na budućoj turističkoj ruti rimske kulture u Srbiji, svečano su otvorili 14. decembra ministri kulture i ekonomije Nebojša Bradić i Mlađan Dinkić, u prisustvu predsednika Srbije Borisa Tadića, a najavljeno je i zalaganje da taj kulturno-istorijski spomenik kod Sremske Mitrovice bude uvršten na UNESCO-vu listu svetske baštine.

Veliki projekat, čiji cilj je da zaštiti arheološko nalazište i pokrije kompletna oblast palate, kao i da se posetiocima omogući jedinstvena prilika da posete palatu i izbliza vide ostatke građevina i mozaika, zajednički su ostvarili Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja (62,5 miliona dinara) i Ministarstvo kulture (78 miliona dinara), u saradnji sa gradom Sremska Mitrovica.

Publiku Vizitorskog centra dočekuju prospekti, razglednice i suveniri u vidu replika nalaza (žižak, mini dvokolica, reljefni medaljoni imperatora i drugo) dočaravajući to doba o kojem svedoči otkriće velikog hipodroma za trke dvokolica, na severoistočnoj strani palate, kao potvrda da je građevina zaista palata koju su koristili imperatori u davnim vremenima. Trkalište je bilo najvažniji deo Carske palate, jer je imperatorima bilo neophodno mesto na kojem bi se predstavili velikom broju svojih podanika.

Dug i turbulentan život u kasnijem razdoblju Rimske imperije mogu potvrditi česta renoviranja prostorija sa novim mozaicima, a naučnici su takođe otkrili i tragove požara i uništavanja od strane varvara, koji su čak sahranjivali ljude na mestu gde se nalazio sistem za grejanje palate.

Sve to zaokružuje publikacija "Sirmium", autora Nenada Lemajića i urednika Nade Simić-Lemajić, u izdanju Zavoda za zaštitu spomenika kulture Sremske Mitrovice, Turistička karta u izdanju lokalne Turističke organizacije i brojni promotivni materijali Turističke organizacije Srbije kojima se prezentuje taj izuzetan resurs za razvoj kulturnog turizma na međunarodnom nivou, pod nazivom "Put kulture rimskih imperatora" (uz rute "Transromanika" i "Tvrđave na Dunavu"). Cilj je da se sva ta mesta povežu u celinu, onakvu kakva je postojala dok je Rimsko carstvo stajalo na obalama Dunava.

Očekivanja su da se radovi na tom projektu završe do 2013. godine.

Arheološka istraživanja lokaliteta Carske palate Sirmium započeta su 1957. godine, a neprestana otkrića domaćih i inostranih arheologa pokazala su upečatljive ostatke Carske palate rimskih imperatora u kojoj su boravili i vladali krajem 3. i u početku 4. veka nove ere.

Kompleks palate je samo delimično iskopan, ali se, na osnovu prethodnih saznanja, dovoljno zna o ovakvoj vrsti objekata, koja ukazuju na velike javne prijemne hale i privatne stambene prostore.

Gradonačelnik Sremske Mitrovice Branislav Nedimović predložio je na otvaranju predsedniku Tadiću da se zauzme da se Sirmium uvrsti na Listu svetske baštine UNESC-a, a tom pozivu pridružio se i ministar Dinkić, potpredsednik Vlade Srbije, koja je u protekle dve godine uložila u Sirmium više od 140 miliona dinara.

Dinkić je rekao da tu riznicu kulture i kapiju na putu dugom 600 kilometara, koji povezuje mesta rođenja i života 17 rimskih imperatora na tlu Srbije, treba predstaviti svetu i turistima i uložiti napor da dođe pod zaštitu UNESCO-a kao što je to već Feliks Romulijana.

Ministar kulture Bradić istakao je na otvaranju da Srbija vodi danas jasnu i precizno definisanu politiku zaštite, očuvanja i promocije kulturnog nasleđa i podsetio na usvajanje Zakona o kulturi, ratifikovanje Evropske Konvencije o zaštiti arheološkog nasleđa i nedavno usvajanje Okvirne konvencije Saveta Evrope o vrednosti kulturnog nasleđa za društvo.

Time je, kako je rekao, promenjen odnos države prema nasleđu, a postavljeni su i novi prioriteti i standardi.

“Od pitanja: ‘Kako i kojim sredstvima očuvati kulturno nasleđe?’, koje se u prošlosti često svodilo na puko tehničko pitanje, došli smo do pitanja: ‘Zašto i za koga treba kulturno nasleđe čuvati?’, pitanja suštine ovih aktivnosti, koje, pre svega, sadrži naš odnos prema kulturnoj budućnosti države i naroda”, rekao je Bradić.

Bradić je istakao da se kulturno nasleđe danas tretira, s jedne strane, kao resurs razvoja ljudi i njihovih zajednica, kao svojevrsno oruđe i sredstvo za razvoj kulturne raznolikosti, za podsticanje interkulturnog dijaloga i podizanje kvaliteta života i socijalne kohezije, a sa druge strane, kao model onog segmenta ekonomskog razvoja koji se bazira na principima održivosti i mudroj upotrebi istog tog nasleđa.

“Kulturno nasleđe koje je do sada bilo tretirano kao ostatak prošlosti i puki eksponat kulturne istorije, najčešće izolovan od svog okruženja - sada se rehabilituje i postaje aktivni učesnik u kulturnom životu zajednice, nastavljajući ujedno svoj autentični život u izvornoj nameni, sada, odgovarajućoj novoj realnosti”, rekao je Bradić, ističući i važnost međuresorske saradnje na različitim nivoima i uključenje različitih segmenata društva koji se o njemu na bilo koji način staraju.

Projekat izgradnje Vizitorskog centra carske palate Sirmium primer je takve saradnje, rekao je Bradić, ističući da ostaci Carske palate antičkog Sirmijuma, u kojoj su se rađali, boravili, krunisali i venčavali rimski carevi, predstavljaju svojevrsno kulturno blago, na čijem se istraživanju, zaštiti i čuvanju ukrštaju doprinosi nacionalne kulturne politike, međunarodnih aktivnosti i interresorske saradnje različitih nivoa.

Ističući inovativnu koncepciju postavke, interaktivnost sa publikom i kreativnost u prezentaciji sadržaja, Bradić je izrazio uverenje da će Vizitorski centar Sirmijuma doprineti da Srbija postane bogatija kulturom, raznovrsnija, svežija i atraktivnija, a ponajviše razuđenija.

Profesor sa Univerziteta Albani u SAD Majkl Verner podsetio je da su ustraživanja na lokalitetu Sirmijuma počela u leto 1969. godine, a radio je tim arheologa iz Sremske Mitrovice, Novog Sada i Beograda, kao i iz inostranstva.

Projektni tim (arhitekte, arheolozi i drugi stručnjaci zaposleni u Zavodu za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica) realizovao je konzervatorski projekat Sirmijuma uz poštovanje najviših standarda kvaliteta za očuvanje istorijskih nalazišta u svetu.

Sirmium je “kapija”, ulaz na ruti “Put kulture rimskih imperatora”, koja obuhvata i Požarevac, Veliko Gradište, Golubac, Majdanpek, Kladovo, Negotin, Zaječar, Knjaževac, Svrljig i Niš.

Prema proceni Miomira Koraća, direktora Arheološkog parka Viminacijum, za ostvarenje projekta “Put kulture rimskih imperatora” potrebno je oko 25 miliona evra, kako je rekla novinarima prilikom odlaska u Sirmium iz Beograda turistički vodič Đina Dostanić.

Stari pisci opisuju Sirmium kao slavno mesto sa velikom populacijom, jedan od pet glavnih gradova rimske imperije.

U Sirmijumu je rođeno šest rimskih imperatora: Decije Trajan, Aurelijan, Prob, Maksimijan Herkulije, Konstancije Drugi i Gracijan.

Istorija beleži da su u palati boravili i čuveni imperatori: Dioklecijan, Galerije, Licinije, Konstantin Veliki i njegovi sinovi Konstans, Konstantin Drugi i Konstancij Drugi, zatim Julij Apostat, Valentinijan, Valens, Gracijan i Teodosije.

Carska palata Sirimum bila je pravougaona, a u središtu se nalazilo prostrano centralno dvorište sa atrijumom i fontanom.

U Sirmijumu su otkriveni masivni antički zidovi, delovi uređaja za centralno grejanje, mozaički podovi površine oko 350 metara kvadratnih, fragmenti fresaka, pločice od raznobojnog mermera, ostaci kanalizacione i vodovodne mreže, kao i drugi predmeti.

Taj antički grad je bio prostran, okružen bedemima i rovovima, unutar kojih se nalazila carska palata, javno kupatilo, hipodrom, nekropola, horeum, trgovački i zanatski centar, čiji su ostaci vidljivi i danas.

Otkriće grandioznog hipodroma koji se sa severne i severoistočne strane naslanjao na palatu i iz čije se svečane lože car ukazivao narodu, nedvosmisleno je potvrdilo razmere i izuzetan značaj celog kompleksa.

Naknadne mnogobrojne adaptacije i dogradnje, vidljive u osnovi palate, ukazuju na njen dug i buran život u poslednjim vekovima antičkog Sirmijuma.

Pretpostavlja se da su Sirmium osnovali Iliri sredinom 3. veka pre naše ere. Grad je od 1. do 4. veka nove ere bio značajan administrativni centar rimske provincije Pannonia Secunda (kraj 3. veka), povremena carska rezidencija i moćno vojno uporište za odbranu od varvaraskih plemena.

U drugoj polovini 1. veka, Sirmium je uzdignut na najviši gradski rang - koloniju, a u njegovu širu teritoriju uključena su mnoga naselja u Sremu.

Krajem 4. veka u oblast Sirmiuma prodiru varvari Goti, Huni, Gepidi, a posle avarskog napada stanovništvo je raseljeno, a grad je stradao u požaru.

Svečani čin otvaranja Vizitorskog centra uveličan je i predstavom po čuvenom klasičnom delu Ovidija "Metamorfoze", u izvodjenu studenata pozorišne rediteljke i profesorke Milice Kralj, iz klase koju sa Svetlanom Cecom Bojković vodi na Akademiji lepih umetnosti.

Sajt Turističke organizacije Srbije je www.serbia-tourism.org

Dimitrije Stefanović