Omaž Fadilu Hadžiću

Publika zagrebačkog bioskopa Tuškanac ima priliku od 5. do 9. aprila da se podseti filmova velikog hrvatskog reditelja Fadila Hadžića koji je preminuo početkom ove godine u 89 godini, a bio je čovek koji je neverovatnom energijom pokretao pozorišta, filmske kuće, novine i časopise, napisao šezdesetak komedija i ostvario zavidan slikarski opus...

Publika zagrebačkog bioskopa Tuškanac ima priliku od 5. do 9. aprila da se podseti filmova velikog hrvatskog reditelja Fadila Hadžića koji je preminuo početkom ove godine u 89 godini, a bio je čovek koji je neverovatnom energijom pokretao pozorišta, filmske kuće, novine i časopise, napisao šezdesetak komedija i ostvario zavidan slikarski opus...

Publika će videti osam igranih i nekoliko kratkometražnih filmova Hadžića, a ciklus počinje njegovim prvencem “Abeceda straha” (1961), dinamičnim trilerom iz razdoblja NDH.

Slede komedija “Da li je umro dobar čovjek?” (1962) i od publike sjajno prihvaćen ratni film “Desant na Drvar” (1963).

Biće prikazana i “Druga strana medalje” (1965), jedinstven spoj film noira i francuskog film policiera, koji u hrvatskoj kinematografiji nema sličnog.

U Hadžićevom filmskom opusu ističu se i filmovi društveno-kritičkog karaktera kao što su “Protest” (1967), “Lov na jelene” (1972), “Ambasador” (1984) i “Novinar” (1979) za koji je Hadžić 1979. dobio Zlatnu arenu za režiju u Puli.

Biće prikazani i filmovi “Posljednja čerga” (1958), “Hokus - pokus” (1969) i “Karneval” (1960)

Hadžić je bio jedan od najproduktivnijih filmskih autora i dramskih pisaca, slikar po obrazovanju, novinar i osnivač kulturnih institucija, a preminuo je 3. januara u Zagrebu.

Rođen 23. aprila 1922. u Bileći, Hadžić je bio i filmski scenarista i reditelj, urednik u novinama i časopisima, osnivač i direktor filmskih preduzeća “Duga film” i “Zora film”, osnivač zagrebačkih teatara Komedija (prvobitno Kerempuhovo vedro kazalište) i Kerempuh (isprva Jazavac), a autor je 60 dramskih dela, nekoliko knjiga i 17 dugometražnih igranih filmova. Kao likovni umetnik, iza sebe ima 14 samostalnih izložbi.

Kao dramski pisac debitovao je “Dosadnom komedijom” 1952. godine, a njegova dela, uglavnom komedije, izvođena su do danas na sedamdesetak pozornica širom Hrvatske i bivše Jugoslavije. Time je postao jedan od najizvođenijih hrvatskih pozorišnih pisaca svih vremena.

Hadžić je karijeru na filmu započeo kao producent, a kao scenarista debitovao je 1952. animiranim filmom “Začarani dvorac u Dudincima”, u režiji Dušana Vukotića.

Zaslužan je za izradu prvog hrvatskog animiranog filma “Veliki miting” (1951) braće Nortberta i Waltera Neugebauera, nastalog u sklopu Kerempuhovog studija za animaciju.

Rediteljsku karijeru na filmu započeo je kratkometražnim dokumentarnim filmovima (Tamo kraj posljednje rijeke, 1957. i Posljednja čerga, 1958.), a pre prelaska na igrani film snimio je svoj najambiciozniji dokumentarac “Zemlja s pet kontinenata” (1961).

Igrano-filmski prvenac, triler “Abeceda straha” režirao je 1961. godine, čime je započelo njegovo najplodnije razdoblje 60-ih, kada je godišnje snimao po jedan dugometražni igrani film. U tom periodu nastali su i ratni, partizanski filmovi “Desant na Drvar” (1963) i “Konjuh planinom” (1966), komedije “Da li je umro dobar čovjek” (1962) i “Idu dani” (1970), a posebno su se istakle njegove savremene, socijalno-kritički intonirane drame “Službeni položaj” (1964), nagrađen Velikom zlatnom arenom u Puli, te “Druga strana medalje” (1965) i “Protest” (1967), koji se smatra njegovim najboljim ostvarenjem iz tog razdoblja.

Hadžić je tokom 70-ih realizovao hvaljenu triler dramu “Lov na jelene” (1972), a nakon duže pauze, i svoj najličniji film “Novinar” (1979) za koji je dobio Zlatni arenu za režiju u Puli, kao i nagradu publike.

I protekle decenije bio je aktivan - snimio je filmove “Doktor ludosti” (2003), “Lopovi prve klase” (2005) i “Zapamtite Vukovar” (2008), ratnu dramu o stradanjima stanovnika Vukovara u jeku rata i njihovom svedoku, novinaru Siniši Glavaševiću, koji je mesecima izveštavao o stradanjima civila u opkoljenom i razrušenom gradu.

Hadžić je dobio brojne nagrade i priznanja, među kojima je nagrada “Vladimir Nazor” za životno delo 1984. Bio je i prvi dobitnik nagrade “Marijan Rotar” za izuzetan doprinos Festivalu igranog filma u Puli (2004).

Svojevremeno je izjavio da je najbolje godine posvetio novinarstvu, pretvorivši “Kerempuh” i “VUS” u novine koje su imale rekordan tiraž. Dok je uređivao “Telegram”, imao je tiraž od oko 25.000 primeraka, što je bilo neverovatno za nedeljnik za kulturu. Na novine je, kako je rekao u intervjuu “Nacionalu” 2002. godine, gledao kao na umetnost - kraće se zadržavao u njima, dok se list ne zahukta, a onda odlazio. “Bio sam poput skulptora koji samo formira fizionomiju i zatim posao prepušta drugima”, rekao je Hadžić, navodeći i da je u “najrigidnijim vremenima, kada se za pogrešna mišljenja moglo otići na Goli otok”, i sam umalo nastradao.

“Došao mi je Vladimir Dedijer iz Beograda i doneo mi tekstove Milovana Đilasa, koje sam ja objavio u VUS-u. Nisam ni znao za njegov raskol s partijskim vrhom. Tada me spasio generalni direktor ‘Vjesnika’ Đuro Kladarin, narodni heroj liberalnih nazora, koji je za mene podmetnuo leđa, jer je video o čemu se radi: da sam talentovan novinar, ali da se u politiku baš ne razumem”, rekao je Hadžić, dodajući da je proživeo sve što se dešava glavnom junaku njegovog filma “Novinar” - sukobe s glavnim urednikom i sa onom “sivom nevidljivom linijom koju predstavlja službena politika”.

Ipak, “najveću gužvu”, kako je rekao, imao je sa filmom “Desant na Drvar”, koji je snimio za beogradsku “Avalu” 1963.

“Tada sam bio kao na prekom sudu, a taj preki sud je bio kompletan Politbiro s Josipom Brozom na čelu, u njegovoj beogradskoj rezidenciji u Užičkoj ulici. Morao sam odvrteti kompletan filmski materijal koji sam ugrubo montirao u samo tri-četiri dana, doslovno radeći 24 sata. Tito je mene i ljude iz ‘Avale’ dočekao ljut, jer je dobio informaciju da smo taj događaj prikazali kako ne dolikuje. No ispalo je jako dobro, jer sam ja film koncipirao ne kao epopeju, kako je tada bio običaj, nego kao najobičniji triler: Hitler daje naredbu za hvatanje Tita koji se skriva u bosanskim brdima, ali mu plan ne uspeva. Nikakve patetike, nikakve filozofije, samo čista događanja. Kad je film bio završen kako spada, poslije je bio prikazan i na Brionima. Tito je bio lično zadovoljan kako su dočarani nemački generali koje su glumili Slovenac Maks Furijan i redatelj i glumac Jugoslovenskog dramskog pozorišta Mata Milošević. Bili su gospoda, uglađeni i lukavi, pa se Tito doimao kao veliki junak kad je uspeo izmaći takvim progoniteljima”, naveo je Hadžić o “Desantu”, koji je prodat u danas nezamislivih 80-ak bioskopskih mreža u svetu.

Scenario za taj film, inače, napisao je sa književnikom Borom Ćosićem.
Iako je uglavnom sam pisao scenarija, sarađivao je sredinom 60-ih i sa Mešom Selimovićem na filmu “Konjuh planinom” o husinskim partizanima.

Prema rečima Hadžića, Selimović je bio vrlo prijazan čovjek i stalno mu je govorio da nema pojma o filmu.

“Sedili bismo uz kavu, razgovarali, on bi onda nešto malo napisao, ja bih to sredio i tako je nastao scenario”, naveo je Hadžić.

Hadžić je ocenio i da hrvatska kinematografija već 50 godina ide pogrešnim putem, jer je sve u rukama komisija i poverenika, a ne producenata koji odlučuju što se snima.

Ciklus Hadžića u Tuškancu organizovan je u saradnji sa Hrvatskom kinotekom.

Sajt “Filmskih programa” Hrvatskog filmskog saveza je www.filmski-programi.hr, a program ciklusa nalazi se i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)