Obnavljanje Filmforuma

Studentski kulturni centar u Beogradu obnavlja Filmforum, program koji je pokrenut pre 40 godina, a bio je usmeren ka nezavisnoj, alternativnoj, eksperimentalnoj i neprofitnoj produkciji.

Studentski kulturni centar u Beogradu obnavlja Filmforum, program koji je pokrenut pre 40 godina, a bio je usmeren ka nezavisnoj, alternativnoj, eksperimentalnoj i neprofitnoj produkciji.

Obnavljanje Filmforuma ima za cilj da istorizuje njegovo nasleđe i obnovi način mišljenja i delovanja koji su praktikovani, odnosno proizvede diskurs o pokretnim slikama u filmu i drugim vizuelnim umetnostima, u interdisciplinarnom kontekstu, kao i kritičku recepciju nasleđa koje je izmaklo disciplinarnim podelama.

Povodom 40 godina od osnivanja Filmforuma, 20. aprila u 20 sati u Velikoj sali SKC-a razgovaraće pokretač tog programa Božidar Zečević, kao i Sava Trifković i Bata Petrović, a moderator je Stevan Vuković.

Kako se prema toj istoriji odrediti? Koliko je ona relevantna danas? Da li se možemo na nju nadovezati? Da li uopšte ima smisla nadovezivati se na nju? Kakav je, zapravo, bio kontekst u kojem je Filmforum nastao, i da li je to što je navelo filmske autore da se oko njega okupljaju i dalje može da deluje kao motivacioni faktor za neke nove rasprave o filmu? Kakav je danas odnos prema filmu moguć izvan domena kreativne industrije, van dometa politike spektakla i izvan medijskih i disciplinarnih granica u koje se film sve više zatvara? Kakvo je kritičko mišljenje o filmu moguće i šta je za razvoj tog mišljenja potrebno?, neka su od pitanja o kojima će biti reč, a tim povodom biće otvorena i izložba filmskih plakata.

Božidar Zečević pokrenuo je Filmforum u aprilu 1971. godine, slično programima koji su tada upravo osnivani i u svetu. Od samog početka Filmforum SKC-a ispostavio se mesto prikazivanja filmskog nasleđa i aktuelne filmske produkcije koja nije mogla da se vidi u repertoarskim bioskopima, ali i kao mesto kritičkog misljenja, na kojem se nije povlađivalo proseku filmske ponude.

Zapisi nekih od razgovora vođenih na Filmforumu 1971. godine, kao što je razgovor pred festival u Puli te godine, objavljen u Biltenu Filmforuma, danas se pokazuju kao veoma značajni dokumenti i za istoriju domaće kinematografije i za istoriju kritičkog mišljenja o filmu kao medijumu izražavanja i sredstvu društvenog delovanja.

Četiri decenije kasnije, iako su teorijske pretpostavke na kojima su Filmforum i Aprilski susreti, kao festival proširenih medija, dobile pun akademski legitimitet (Jangbladova teorija proširenog filma, i proširenih medija uopste), kao i legitimitet u institucionalnoj praksi (ULUS odavno ima sekciju prosirenih medija), ti i takvi razgovori kakvi su na Filmforumu vođeni i dalje su incidentna pojava.

Kao i mnoge druge progresivne inicijative sa emancipatorskim potencijalom, i ova je ostala na samoj margini kulturnih istorija, zanemarena i u teoriji i u praksi.

Obnavljanje Filmforuma, stoga, ima za cilj da istorizuje njegovo nasleđe i obnovi način mišljenja i delovanja koji se na Filmforumu praktikovao.

Aktivnosti novog Filmforuma, koji će u maju biti predstavljen i na Sajmu umetnosti u Beču, odvijaće se utorkom uveče u SKC-u, i to u više ciklusa, kao što su: U (post)produkciji (ciklus razgovora sa autorima koji su još u procesu produkcije rada), Zanemareno nasleđe (institucionalno: kao nasleđe Avala filma, Neoplante, Kino kluba Beograd, Dunav filma, Zastava filma, AKK Beograd itd. i nasleđe pojedinačnih autora koji nikada nisu dospeli u fokus), Film i druge vizuelne umetnosti (film drugim sredstvima, filmska medijacija slikarskih i drugih umetničkih dela, vizuelne umetnosti u sistemu produkcije filma, itd), Film kroz tekst (tekstualna interpretacija filmske produkcije, njeni konteksti i načini artikulacije tog sadržaja).

Obnovljeni Filmforum SKC-a biće predstavljen od 12. do 15. maja i na Sajmu umetnosti u Beču (Viennafair 2011), posvećenom nezavisnim inicijativama u umetnosti i neprofitnim projektima u oblasti savremene umetnosti.

Umetnički direktori sedmog Sajma umetnosti u Beču Georg Šolhamer i Hedvig Saksenhuber pozvali su niz pojedinaca koji su aktivni u području savremene umetnosti da predstave neke značajne inicijative iz regiona, kao i eksperimentalne projekte koje je tržište zaobišlo - u vidu projekcija i malih izložbenih postavki, performansa i razgovora.

Tako će, na primer, kolektiv WHW iz Zagreba predstaviti filmove Tomislava Gotovca, a Stevan Vuković nasleđe Filmforuma, putem dokumentacije koju je sakupio Božidar Zečević, kao i eksperimentalne filmske radove Slobodana Šijana, i njegove radove u domenu filma drugim sredstvima.

U okviru nasleđa Filmforuma, biće prikazan i film Luca Bekera i Dragomira Zupanca “Kino Beleške”, sniman u SKC-u 1975. godine. Inače, značajan segment radova predstavljenih na bečkom sajmu biće u formi eksperimentalnog filma, koji sve više privlači pažnju i kustosa koji rade izožbe u polju savremene vizuelne umetnosti, i istoričara umetnosti i kustosa muzejskih kolekcija.

Primer za to su i Forum za savremenu umetnosti iz Aleksandrije, sa radovima filmskog i video umetnika Mohameda Nabila, kao i Tranzit iz Budimpešte sa eksperimentalnim filmskim radovima mađarskog konceptualnog umetnika Tamaša Sentjobia iz 70-ih godina.

U okviru novog Filmforuma, odnosno ciklusa “U (post)produkciji”, 17. maja u SKC-u biće održan razgovor o još nezavršenom filmu Mladomira Puriše Đorđevića “Zaljubljen u tri naranče”, koji je snimljen tokom poslednjeg radnog boravka češkog reditelja Jirži Mencla u Beogradu, na produkciji istoimene opere Sergeja Prokofjeva u Narodnom pozoristu u Beogradu.

Mencl je tu operu režirao sa Božidarom Ðurovićem, a Đorđević, koji sa njim gaji višedecenijsko prijateljstvo, prikazuje ga u dokumentarcu kao režisera na radnom mestu, u pozorištu, u toku savlađivanja svih tipičnih kreativnih, produkcionih i komunikacionih problema koje takav rad pretpostavlja. Akcenat je na procesu rada, a sama opera se tretira samo kao nusproizvod složenog spleta odnosa među akterima u produkcij. Tako se, na primer, latentno rivalstvo između Mencla kao režisera i Davida Porselajna iz Holandije, kao dirigenta, vizualizuje veoma smelo izvedenim eksperimentalnim sredstvima, ali bez odstupanja od toga što dokumentarni žanr nalaže.

Đorđević će publici Filmforuma omogućiti zajedničko pregledavanje materijala, dok je još postprodukciji, pre finalnog reza.

Za 24. maj najavljena je projekcija 15-minutnog filma Slobodana Šijana “Kosta Bunuševac u filmu o samom sebi” (1970), uz razgovor u okviru ciklusa “Film i druge vizuelne umetnosti”.

Reč je o eksperimentalnom dokumentarcu o slikaru Bunuševcu, osmišljenom i realizovanom u najboljoj tradiciji psihodelične umetnosti, i formom i sadržajem. Film beleži kontekst i atmosferu nastanka tada za ovu sredinu nove umetnosti, sa potkulturnom ukorenjenošću i jakim emancipatorskim potencijalima, i tom dokumentu daje adekvatnu formu, koja je jednako eksperimentalna kao i likovni sadržaj, to jest slike Koste Bunuševca, i njegova autorska pojavnost umetnika u prvom licu.

Film je sniman u kući i ateljeu Bunuševca, u Rankevoj ulici, a u njemu se kao učesnik pojavljuje i Ljubomir Šimunić. Film je realizovan na 8mm traci, u koloru, a snimatelj je bio Milorad Glušica, dok Šijan potpisuje režiju i montažu. U originalu ga prati psihodelična muzika sa magnetofona.

Novi Filmforum predstaviće 31. maja i film Čedomira Vasića “Američka traka” (1976), uz razgovor u okviru ciklusa “Zanemareno nasleđe”.

Vasić je školsku 1975/76. godinu proveo na usavršavanju na Kalifornijskom univerzitetu u Santa Barbari i Los Andelesu, kao stipendista Fulbrajtovog programa. Kao rezultat studija videa, kod prof. Micurua Kataoke i kompjuterske umetnosti kod prof. Džona Vitnija, nastajali su i njegovi video radovi, među koje spada i “Američka traka”, koja je prvi put prikazana u Beogradu u Galeriji SKC-a 1977.

Valjana kritička recepcija tog rada na ovim prostorima, međutim, još nije izvršena, ni u teoriji, ni u umetničkoj praksi koja bi se na njega nadovezivala. Ponovno prikazivanje tog rada, rekonstrukcija konteksta u kome je nastajao i referenci koje implicira, ima za cilj da inicira i sagledavanje njegovih neiskorišćenih potencijala, kao i njegovo adekvatno pozicioniranje u istoriji vizuelnih umetosti i pokretnih slika kod nas.

Filmforum će učestvovati i u Noći muzeja 14. maja - u Svečanoj sali SKC-a biće predstavljen “Kino-san” - ambijentalni projekat studenata scenskog kostima Fakulteta primenjenih umetnosti i kamere Fakulteta dramskih umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu, na temu snova, prema ideji profesora Ljiljane Petrović i docenta Aleksandra Kostića.

Niz izdvojenih ambijentalnih celina, realizovanih scenografskim i kostimografskim sredstvima, povezan je u svojevrstan lavirint i ispunjen medijskim sadržajima, a posmatrač, prolazeći kroz kinematografske slike tuđih snova, proživljava svoj sopstveni.

Neke grube crte istorije Filmforuma predstavljene su u naznakama i na novopostavljenom sajtu arhive SKC-a, koji je još u razvoju.

(SEEcult.org)