Instalacije u Vojvodini
Muzej savremene umetnosti Vojvodine predstavlja od 5. marta izložbu posvećenu pojavama i značaju umetničkih instalacija u Vojvodini od njihovog nastanka do danas, koja bi trebalo da inicira i dijalog i debatu o mogućnostima intervenisanja u različitim prostorima, situacijama i društveno-umetničkim okolnostima.
Prema koncepciji autorke i kustoskinje projekta Sanje Kojić Mladenov, projekat “Situacije. Instalacije u Vojvodini” razmatra idejni korpus i aktivnosti konceptualnih umetnika, ranih instalacija iz 80-ih godina 20. veka, njihovog razvoja u galerijskom, alternativnom, javnom i virtuelnom prostoru kroz in situ umetničku praksu, institucionalnu kritiku i višemedijski pristup.
Goran Despotovski, showroom, 2004.
U analizu su uključeni savremeni kontekstualni parametri, kao što je uočavanje povezanosti umetničke prakse sa naukom, tehnologijom, ekonomijom i društvom, uz ukazivanje na projekcije mogućeg daljeg razvoja.
U projektu učestvuju: Igor Antić, Art klinika - Šok galerija, Balint Szombathy, Staniša Dautović, Goran Despotovski, Dejan Dimitrijević, Živko Grozdanić, László Kerekes, Bojana Knežević, KÔD, Stevan Kojić, Nikola Macura, Slavko Matković, Branislav Petrić, Bogdanka Poznanović, Maja Rakočević-Cvijanov, László Szalma, Lidija Srebotnjak-Prišić, Slobodan Stošić, Đula Šanta, Predrag Šiđanin, Nataša Teofilović, Verbumprogram, Lea Vidaković, Dragan Vojvodić, Ljubomir Vučinić i drugi.
Živko Grozdanić, Afrodita i nož, 2003.
U fokusu su radovi umetnika, umetnica i umetničkih grupa iz Vojvodine sa naglaskom na uspostavljanju interrelacija lokalne, regionalne i internacionalne umetničke scene.
Projekat “Situacije. Instalacije u Vojvodini” sastoji se od izložbe, monografske publikacije, pratećih razgovora i interaktivnih sadržaja.
Branislav Petrić, Galerija Skuc, 1993.
Efemerni karakter i fizička temporalnost mnogih instalacija, njihovo intenzivno prisustvo na teritoriji Vojvodine, kao i nepostojanje publikacije posvećene toj temi, istakli su neophodnost potrebe istraživanja, analize i prezentovanja te umetničke prakse, navela je autorka projekta Sanja Kojić Mladenov. Receptovanje i preispitivanje različitih umetničkih diskursa, promenljivih društvenih i kulturoloških kretanja, istaknutih individua i umetničkih radova, čine stoga predmet tog projekta.
Instalacija je intervencija umetnika u konkretnom prostoru usmerena ka uspostavljanju novih značenja i sadržaja u okviru svog okruženja, modifikaciji idejnog i perceptivnog iskustva posmatrača, kao i realizaciji umetničkog koncepta kroz aproprijaciju različitih medija (slika, skulptura, crtež, grafika, video, film, fotografija, performans, konstrukcija, animacija i slično) u prostorno zavisnom odnosu. Iako je taj princip i način rada postojao oduvek, još od praistorije, u umetnosti počinje da se identifikuje od 60-ih godina 20. veka, kada se u internacionalnim okvirima artikuliše kao umetnička disciplina ravnopravna slikarstvu, vajarstvu, grafici... Njen nastanak je povezan sa ranim intervencijama umetnika u spoljnom prostoru i umetničkim praksama poznatim kao land art, site-specific i in situ, te se u početku smatralo da su instalacije u stvari 3D intervencije umetnika u duhu tih praksi, ali izvedene u unutrašnjem, galerijskom prostoru. Vremenom je došlo do preklapanja tih pojmova i upotrebe termina “instalacija” i za spoljne i za unutrašnje umetničke intervencije.
Za razliku od američkog modela, koji je Karl Andre objasnio kroz evoluciju minimalističke skulpture (od modernističke skulpture, njene redukcije i strukturiranja do strukture kao mesta), evropski model je više povezan sa idejama fluksusa, siromašne umetnosti, situacionizma, procesualne i konceptualne umetnosti, institucionalne kritike i nasleđem Dišana i Man Reja.
Instalacije su smatrane projektnom ili temporalnom umetnošću, jer su njihove ključne karakteristike nestalnost i efemernost u prostoru, odnosno insistiranje na manipulaciji prostora sa ograničenim vremenskim trajanjem.
Danas instalacije mogu biti trajne ili privremene, konstruisane za galerijske i muzejske izložbene prostore, javne ili privatne, spoljne i unutrašnje.
Prve radove koje se mogu smatrati instalacijama, onako kako ih danas shvatamo, radili su: El Lisicki (1928), Kurt Šviters (1933), Oskar Šlemer (1940), Gutai grup (1954), Alan Kaprov, Kles Oldenburg, Josef Bojs, Daniel Buren, Ilja/Emilia Kabakov, Vito Akonči, Brus Nauman... Od 80-ih njihova umetnička praksa postaje sve internacionalnija, projekti dobijaju gigantske, spektakularne forme, da bi tokom 90-ih ostvarili punu institucionalnu potvrdu kroz ambiciozne projekte u muzejima kao što su Gugenhajm u Njujorku, Tejt modern (Turbine Hall) u londonu, Centar “Žorž Pompidu” u Parizu, kao i na velikim međunarodnim manifestacija - Bijenale u Veneciji, Dokumenta u Kaselu i sl. Time je jedna subverzivna, marginalna umetnička praksa koja je podrivala umetnički sistem, institucije i umetničko tržište, svojom nemogućnošću da se proda i uključi u muzejske kolekcije, delimično postala deo kulturne industrije, iako zanemarljiv u odnosu na ostale medije.
Poslednjih godina, istraživanja mesta na kojem je postavljen i sa kojim/za koje je realizovan umetnički rad aktuelizovana su i na ovim prostorima, postavši ponovo deo savremene umetničke prakse, teorije i kritike, takođe prisutne u regionu jugoistočne Evrope. Preispitivanje umetnosti 60-ih i 70-ih oživelo je konceptualne modele, jezike popa, minimalizma, umetničkog aktivizma i performansa baziranog na identitetu, a savremena israživanja mesta obnovila su jezike i strategije nasleđa situacionizma i institucionalne kritike. Različiti pristupi savremene umetničke prakse, kao što su: umetnost intervencije, angaţovana umetnost aktivističkog karaktera, umetnost in situ, kolektivno stvaranje ili različiti umetnički “manevri” razvijeni u “neumetničkom” okviru, participativne estetike aktivne u oblasti ekonomije i medija, kao i digitalna kultura, zavisni su danas od društvenog konteksta, relacija sa materijalnim svetom i kontretnim okruţenjem.
Naznake te inovativne umetničke prakse se pojavljuju u Vojvodini na samom kraju 60-ih i tokom 70-ih godina 20. veka u okviru nove umetničke prakse. Među njima se izdvajaju akcije i intervencije u unutrašnjem i spoljnom prostoru Bogdanke Poznanović, grupe KÔD (Slobodan Tišma, Slavko Bogdanović, Mirko Radojičić...), grupe Bosch+Bosch (Slavko Matković, Balint Sombati, Laslo Kerekeš, Laslo Salma...) i krajem 70-ih grupe Verbumprogram (Ratomir Kulić i Vladimir Mattioni).
Instalacije u Vojvodini nastavljaju razvoj 80-ih, naročito tokom druge polovine - kroz izlazak slike u prostor, upotrebu nekonvencionalnih materijala, neokonceptualne intervencije u prostoru, umnoţavanje elemenata u prostoru i formiranje prvih foto i video instalacija u radovima mnogih autora i autorki (Laslo Kerekeš, Bogdanka Poznanović, Balint Sombati, Predrag Šiđanin, Mladen Marinkov, Branislav Petrić, grupa „Emisao“, Lidija Srebotnjak-Prišić i dr).
Najveća aktivnost kreiranja situacija u okviru institucionalne i nezavisne mreţe Vojvodine uočljiva je od sredine 90-ih do danas.
Instalacije kao kompleksni medij postepeno menjaju svoj oblik i ulogu, postaju društveno prisutnije kroz akcije, umetnost u javnom prostoru, intervencije u industrijskim objektima, interaktivne i intermedijske koncepte.
Tri paradigme koje mogu da delimično međusobno razgraniče promenljive i nestabilne putanje razvoja instalacija u Vojvodini su: fenomenološki/ eksperimentalna, društveno/ institucionalna i plinovito/ interaktivna, što je u skladu i sa opštim tokovima razvoja umetnosti, ali i sa osobenostima specifičnog kulturološkog podneblja.
U okviru izložbe u MSUV, biće predstavljeni premijerni umetnički koncepti, rekonstrukcije radova i umetnička dokumentacija, koji će ukazati na društveno-umetnički potencijal instalacija i moguću afirmisanost lokalne umetničke scene. Monografska publikacija će rasvetliti mnoge aktere, događaje, akcije, radionice i izložbe koji su izazvali pojavu i podsticali produkciju instalacija tokom protekle četiri dekade.
Izložba će biti otvorena u MSUV do 31. marta.
*Foto na vrhu: Igor Antić, Art klinika - Šok galerija
(SEEcult.org)
