Dvorac Dunđerskih u Kulpinu
Dvorac Dunđerskih u Kulpinu, jedan od najčuvenijih među 80 kaštela, letnjikovaca i tvrđava u Vojvodini, ustupljen je na nekoliko meseci TV Pink za snimanje serije “Sva ta ravnica”, a novac od naknade od namenjen je za adaptaciju tog prostora u kojem je od 1993. godine smešten Poljoprivredni muzej, jedinstvena ustanova tog tipa u regionu.
Dvorac Dunđerskih u Kulpinu, jedan od najčuvenijih među 80 kaštela, letnjikovaca i tvrđava u Vojvodini, ustupljen je na nekoliko meseci TV Pink za snimanje serije “Sva ta ravnica”, a novac od naknade od namenjen je za adaptaciju tog prostora u kojem je od 1993. godine smešten Poljoprivredni muzej, jedinstvena ustanova tog tipa u regionu.
Dvorac Lazara Dunđerskog u Kulpinu je, kao i njegov dvojnik - dvorac u slovačkom selu Hajdučica na severu Banata (1.300 stanovnika), pripadao do nacionalizacije 1945. godine toj znamenitoj veleposedničkoj vojvođanskoj srpskoj porodici. U nevelikom selu Kulpinu nadomak Bačkog Petrovca (koje ima oko 3.000 žitelja, pretežno Slovaka), pored velikog dvorca Dunjderskog postoji još jedan, znatno manji, a oba su usred parkova. koji im pripadaju, sagrađena za najčuveniju srpsku porodicu tog kraja u Habzburškoj monarhiji - Stratimiroviće.
Iz te porodice poniklo je više istorijskih ličnosti, među kojima je, pored mitroploita srpskog Stevana, najpoznatiji Đorđe Stratimirović, komandant srpske vojske u buni 1848-49.
Porodica Stratimirovića je među prvim srpskim porodicima stekla plemstvo za vojničke zasluge u Austrougarskoj monarhiji, koje jos je 1745. godine dodelila Marija Terezija. Jedno kratko vreme taj posed je otkupio od Stratimirovića Matej Semzo, ali ga je nedugo zatim, 1889. godine, prodao Lazaru Dunđerskom koji je, kao i njegov sin Đorđe, u značajnoj meri doprineo razvoju i modernizaciji poljoprivrede ne samo u Kulpinu, nego i u tom delu severne Bačke.
Pored velikog dvorca, koji je sagrađen polovinom 19. veka, Kulpin krasi i mali kaštel sa kraja 18. veka.
Veliki dvorac je dobio današnji izgled početkom 20. veka, pod vlasništvom Lazara Dunđerskog koji je 1912. anagažovao arhitektu Momčila Tapavicu da ga obnovi i rekonstruiše.
To je prizemna zgrada izuzetno skladnih proporcija s karakterističnom pristupnom rampom u kojoj je smešten glavni ulaz. Sa dvorišne strane se nalazi visoki parter s polukružnom trasom. Glavnom fasadom dominira klasisitički portik sa stepeništem, pristupnim rampama i četiri para jonskih stubova koji nose arhitrav i timpanon. Prozori su ukrašeni polurozetama s figurama orlova. Iznad krovnog venca se nalazi atika sa ornamentisanim pravougaonim poljima i vazama na uglovima. Sa dvorišne strane se u prizemlju nalazi petougaoni ulazni trem ozidan punim zidovima, sa kružnim otvorima na bočnim stranama. Na spratu je prostrana terasa - loža petostrane osnove, pokrivena kupolom na kaneliranim stubovima. Iz prostranog hola koji predstavlja centralnu prostoriju za komunikacije dugačkim hodnikom ulazi se u sve ostale odaje u dvorcu.
U kulpinskom velikom dvorcu, okruženom parkom površine četiri hektara, koji je takođe spomenik prirode, od 1993. godine smešten je Poljoprivredni muzej. Park oko dvorca, kao i veliki kaštel, veoma dobro je očuvan, dok je mali kaštel u lošem stanju.
Direktor tog muzeja dr Jan Kišgeci penzionisani je profesor Poljoprivrednog fakulteta u Novom Sadu i prvi ministar poljoprivrede u višestranačkoj Vladi Srbije (u kabinetu Dragutina Zelenovića), a slovi za najboljeg stručnjaka za proizvodnju i preradu hmelja u Evropi.
Prema njegovim rečima, Muzej je ustupio na nekoliko meseci prostorije i park kaštela TV Pink za snimanje serije “Sva ta ravnica”, a naknada je namenjena za adaptaciju te ustanove u kojoj se, pored muzejskih eskponata iz agrokulture, čuvaju i neki rodoslovi porodica Stratimirović i Dunđerski.
U organizaciji Turističke organizacije iz Bačkog Petrovca, u parku i velikom dvorcu svakog leta organizuju se etno manifistacije na kojima se prikazuju svadbeni običaji iz svih krajeva Srbije, kao i modne revije venčanica, izbor najlepše neveste, izložbe svatovske odeće i svadbenih jela, od kojih su najatraktivnije revije svadbenih torti.
Tekst i foto: Branko Rakočević
