Dizajn turbo-folka u ex-YU
Izložba “(Est)etika nacionalizma: Dizajn za turbo folk” Bojana Krištofića iz Zagreba – intrigantan pogled na razvoj turbo folk subkulture u bivšoj Jugoslaviji, biće otvorena 27. avgusta u Mikser hausu u Beogradu, čime započinje regionalnu turneju.
Premijerno predstavljena u zagrebačkoj HDD galeriji u maju ove godine, izložba nastoji da pruži celovit uvid u folk subkulturu 90-ih godina, ali i da otkrije njene korene još od začetaka "novokomponovane" narodne muzike u bivšoj Jugoslaviji 50-ih i 60-ih.
Osnovna ideja projekta, prema navodima autora, bila je analiza turbo-folk subkulture utemeljene u muzičkom izrazu karakterističnom za srpski društveni kontekst 90-ih godina, kao estetski i semantički najpotpuniji izraz nacionalističke ideologije u post-jugoslovenskoj popularnoj kulturi, koji je svoj pandan u hrvatskom okruženju imao u "cro-danceu", te u popularnim ratničkim i patriotskim pesmama iz prve polovine 90-ih - razdoblja ratova u bivšoj Jugoslaviji. Izložba se fokusira na dizajn vizuelnih komunikacija kao važan element koherentnosti turbo-folk subkulture, te one aspekte njegove metodologije koji su, u perspektivi obrnutoj od uobičajene, doprineli masovnoj popularnosti tih muzičkih stilova u najširim segmentima stanovništva, istovremeno u ruralnim i urbanim područjima (čak sve više u urbanim kako je vreme odmicalo).
Izložba prati hronologiju razvoja dizajna za turbo folk i komparativno ga prikazuje na području regiona, pri čemu je poseban akcenat stavljen na nekoliko izvođača, koji su u istoj meri - i muzikom i vizuelnim identitetom doprineli definisanju turbo folka, kao što su Svetlana Ceca Ražnatović, Severina, koja uprkos različitom muzičkom izrazu u Hrvatskoj vrši donekle sličnu društvenu ulogu, vrlo promenjivu i prilagodljivu tokom godina, zatim bivši pevači/ce ansambla Južni vetar (Indira Radić, Mile Kitić, Sinan Sakić...), te Colonia kao arhetipska regionalna "dens" grupa… Ubrojeno je i nekoliko izvođača koji su, mada su celu karijeru stvarali u idiomu turbo-folka, takođe i propitivali i ironizirali vlastiti kontekst i identitet, kao što su Dragana Mirković, Jelena Karleuša i Dino Merlin.
Postavka retrospektivno daje osnovni pregled muzičkih i vizuelnih kvaliteta vrhunskih, muzički školovanih i izučenih izvođača "novokomponovane" narodne muzike - velikih jugoslovenskih zvezda 60-ih i 70-ih godina, kao što su bili Silvana Armenulić, Toma Zdravković i neki njihove manje značajne kolege i koleginice.
Premda su ti muzičari u vokalnim izvedbama svojih i tuđih pesama na svoj način postizali visoke umetničke domete, već u njihovom izrazu se, kako navodi autor izložbe, dogodio zametak onoga što će kasnije, usled negativnih istorijskih okolnosti, postati turbo-folk, analogno političkom i ekonomskom nazadovanju SFRJ, koja je kao država do određene mere funkcionisala, iako je bila izgrađena na nekim nerešenim kontradikcijama, sistemski guranim pod tepih. To je došlo do izraza i u dizajnu vizuelnih komunikacija za potrebe tih izvođača i muzičke industrije u celini, koja pritom nije bila za potcenjivanje.
Budući da je dizajn, odnosno industrijsko oblikovanje u tadašnjoj terminologiji, bio izuzetno bitan element jugoslovenske kulture, planski proizvedene tokom pedesetak godina nakon završetka Drugog svetskog rata, u njemu se slikovito ogledala i erozija njenih temelja koja je sredinom 80-ih godina već definitivno uzela maha.
Kao most između "elitne" i "masovne", odnosno "popularne" kulture, dizajn je kroz sve svoje medije i u doba raspada SFRJ (kao i u vreme socijalističkog samoupravljanja) vlastima postao simptomatično pogodan alat izražavanja ideoloških obrazaca sa kojima se stanovništvo svih bivših federativnih republika trebalo identifikovati, a eksplicitno je postao i idealno sredstvo eskapizma i sublimacije građanske neposlušnosti, udružen s muzikom i ostalim pop-kulturnim sadržajima. U kontekstu popularne muzike, turbo-folk numera (odnosno "cro-dance", de facto njena podvrsta) postala je posredstvom radija i pogotovo televizije proizvod najpogodniji za implicitnu komunikaciju političkih poruka, a dizajn kao prateća "industrija" pritom je itekako odigrao svoju ulogu, ničim ne dovodeći u pitanje društveni "status quo", osim u vrlo retkim izuzecima.
Interpretacijom tog fenomena, prema navodima autora, postavlja se pitanje kriterijuma stručnog vrednovanja dizajna za turbo-folk. U sivoj zoni između "dobrog" i "lošeg" otvorio se vakuum koji je zbog svoje estetike i simbolike mogao da podrazumeva bilo koje sadržaje i da ih učini, ne samo društveno prihvatljivim, nego i poželjnim. Taj vakuum, sa istim intezitetom, postoji i danas i u velikoj meri određuje naše živote, smatra autor izložbe.
Izložba će biti otvorena u Mikser hausu do 3. septembra, a potom se postavka seli u Skoplje.
Autor izložbe Bojan Krištofić, koji je i dizajner postavke, zahvalio je posebno kolegama Olgi Dimitrijević, Miroslavu Kariću i Ivani Kronji na inspiraciji za teorijsku artikulaciju izložbe i pomoći tokom istraživanja, kao i Marku Golubu na podršci i savetima u svim fazama rada.
Rođen 1987. godine u Zagrebu, Krištofić deluje kao nezavisni publicista i kritičar u oblasti dizajna, umetnosti i vizuelne kulture i kao ilustrator i dizajner. Redovno piše za specijalizovane regionalne publikacije i portale, a neki od njegovih tekstova prevedeni su i na engleski. Član je uredništva portala Dizajn.hr Hrvatskog dizajnerskog društva, te Zareza, dvonedeljnika za kulturna i društvena zbivanja, gde je tokom sezone 2013/14. bio urednik rubrike za vizuelnu kulturu. Ilustracije je ranije objavljivao u Zarezu i hrvatskom izdanju časopisa Le Monde Diplomatique i u različitim fanzinima, a kao dizajner sarađuje s klijentima iz kulturne i tržišne sfere. Za dizajnerski i kritičarski rad je više puta nagrađivan.
Izlagao je na nekoliko grupnih izložbi, a “(Est)etika nacionalizma” prvi mu je autorski kustoski projekat.
Krištofić je, između ostalog, bio i jedan od mladih likovnih kritičara koji su učestvovali u regionalnom projektu “Criticize This!” koji su realizovali Kulturtreger (Booksa) i Kurziv (Kulturpunkt) iz Zagreba, Plima iz Ulcinja i Beton i SEEcult.org iz Beograda.
(SEEcult.org)
