Dani Bele Lugošija
Subotička publika ima priliku da se od 20. do 22. decembra upozna sa likom i delom legendarnog Bele Lugošija (1882-1956), glumca koji je profesionalni pozorišni put započeo upravo u Subotici.
Povod za manifestaciju “Dani Bele Lugošija” je 80 godina od snimanja horor klasika “Drakula” (1931) Toda Brauninga (Browning), koji je Lugošija zauvek povezao sa tim kultnim književnim i filmskom likom.
“Dani Bele Lugošija” obuhvataju projekcije njegovih najznačajnijih filmskih ostvarenja, niz tematskih predavanja, izložbe, koncert, predstavu, radionicu za izradu horor maski, te konkurs za savremeni film jeze čija će najuspešnija ostvarenja biti nagrađena i takođe prikazana tokom te manifestacije, čiji je organizator Fokus fondacija.
Rođen kao Béla Ferenc Dezső Blaskó u Lugosu (tadašnja Austrougarska, a današnji Lugoj u Transilvaniji u Rumuniji), Lugoši je kasnije uzeo prezime po rodnom gradu. Sa 17 godina već je zarađivao, baveći se zanatom u Subotici, kada ga je Pešti Ihas Lajoš, direktor Subotičkog pozorišta, pozvao da ostvari svoju veliku želju - da bude glumac.
Lugoši od 1912. godine nastupa u budimpeštanskom Narodnom pozorištu, igrajući Romea, Hamleta, Viljema Tela...
Potom je emigrirao u Nemačku 1920. godine, a već kraje iste godine iskrcao se kraj Nju Orleansa.
Zahvaljujući markantnoj pojavi i mađarskom naglasku, Lugoši je 1927. dobio ulogu grofa Drakule na Brodveju. Ta uloga, koju će nešto kasnije ponoviti i na filmu, učinila ga je slavnim i jednom od ikona horor-žanra 30-ih godina 20. veka. Istovremeno mu je i ograničila karijeru, s obzirom da je do kraja života primao isključivo ponude za uloge egzotičnih negativaca.
Ostarelog i zaboravljenog Lugošija je 50-ih godina pronašao filmadžija Ed Vud, koji mu je dao glavne uloge u nekoliko svojih filmova - “Glen ili Glenda” i “Nevesta čudovišta”, a tokom snimanja tog filma Lugoši je nakratko završio u klinici za odvikavanje od morfijuma. Po izlasku je počeo snimanje filma “Plan 9 iz svemira”, ali je doživeo srčani udar i preminuo 1956. godine.
Sahranjen je u kostimu Drakule, na zahtev sina i četvrte supruge, mada se verovalo i da to nikada nije bila njegova želja.
Manifestacija počinje izložbom filmskih plakata Jugoslovenske kinoteke na Otvorenom univerzitetu, predavanjem Dejana Mrkića o Lugošiju u liku Drakule i predstavom “Drakula - svetlosti trenutka”, u režiji Andraša Urbana i izvođenju Pozorišta “Kosztolányi Dezső”.
Kinotekina izložba obuhvata plakate za filmove Lugošija koji su u njoj prikazivani u njegovo vreme - “Abbott and Costello Meet Frankenstein” (1948), “The Black Cat” (1934), “Dracula” (1931) “Frankenstein Meets the Wolf Man” (1943) i “Son of Frankenstein” (1939). Kinoteka je i izradila većinu tih plakata, kao i njihovih reprinteva sredinom 60-ih.
Prvog dana manifestacije počinje i radionica za izradu horor maski (prema motivu lika Drakule), koju će do 22. decembra voditi majstor za specijalne filmske efekte Miroslav Lakobrija iz Beograda.
Za 21. decembar u Art bioskopu “Aleksandar Lifka” najavljeno je predavanje Žoltana Mesaroša (Zoltán Mészáros) iz Istorijskog arhiva Subotice o istorijskim korenima nastanka medijskog Drakule, a potom će biti prikazan kultni Brauningov film “Drakula” (1931), jedno od najranijih klasičnih američkih horor ostvarenja.
Radnja tog filma preuzeta je iz istoimenog romana Brama Stokera iz 1897. godine. Ta uspešna, atmosferična filmska adaptacija podstakla je seriju horor filmova koji su potom usledili.
Lugošijevo autentično portretisanje lika Drakule kao uglađenog plemića hipnotičkog pogleda i mađarskog akcenta učinilo ga je jednim od najpoznatijih tumača tog lika.
Publika će 22. decembra videti i film “Gavran” (Lew Landers, 1935), horor sa Borisom Karlofom i Lugošijem u glavnim ulogama, zasnovan na istoimenoj poemi Edgara Alana Poa. Lugoši u tom filmu igra briljantnog hirurga, opsednut Poom, koji spasava život prelepe plesačice i skreće sa uma kada uvidi da ne može da je ima.
Iste večeri na Otvorenom univerzitetu biće prikazani filmovi sa konkursa za film jeze koji je io otvoren od 1. oktobra do 23. novembra za mlade iz Subotice, odnosno njihova kratka ostvarenja inspirisana filmografijom Lugošija i njegovim čuvenim likom Drakule.
Žiri za izbor najuspešnijih radova čine pozorišni reditelj i direktor Pozorišta “Kosztolányi Dezső” Urban Andraš, filmski reditelj Szabolcs Tolnai i istoričarka umetnosti i kustoskinja Moderne galerije “Likovni susret” Nela Tonković.
Autor/ka najboljeg dela biće nagrađen/a trodnevnim putovanjem u Transilvaniju, koje uključuje posetu muzeju poznatom kao Drakulin zamak, dok će nosiocima prve, druge i treće nagrade biti dodeljene HD filmske kamere.
Za završnicu “Dana Bele Lugošija” najavljen je performans “Horror musicae vacui” kompozitora Konstantina Stefanovića, koji preispituje prožimanje vremena i prostora, inspirisan tumačenjem francuskog filozofa Mišela Fukoa (Michel Foucault) da ljudi baš sve “misle” kao prostor. Tako su i ideje sadržaj određenog prostora, kao i praznina i ništavilo...
Postavljajući pitanje da li je koren čovekove odbojnosti od praznog prostora - strah od ništavila, odnosno smrti, performans “Horror musicae vacui” vizuelno i zvučno prilazi tom fenomenu. Stefanović (video, audio-svetlosna instalacija, preparirani klavir) ga je osmislio u saradnji sa suprugom Marijom Stefanović Krecul (mehaničke igračke, preparirani klavir, elektronski klavir) i prijateljima Jelenom Vujačić (teremin, flauta) i Andrašom Bezdanom (elektronika, elektronski bubnjevi).
Naslov je preuzet iz istoimene knjige filozofa Milana Uzelca, koji ironično označava kraj muzičke umetnosti pojavom moderne u XX veku.
Ulaz na sve događaje u okviru “Dana Bele Lugošija” je besplatan.
Pokrovitelj projekta je Pokrajinski sekretarijat za kulturu Vojvodine, a partneri su Grad Subotica, Art bioskop “Aleksandar Lifka”, Pozorište “Kosztolányi Dezső” i Otvoreni univerzitet u Subotici.
Program manifestacije nalazi se u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
