Beogradski džez festival - Džez plamen
Beogradski džez festival (BDŽF) slavi 37. izdanjem od 26. do 31. oktobra pola veka od nastanka, a pod sloganom “Džez plamen”, nudi 13 koncerata u salama Doma omladine Beograda i Kombank dvorane, na kojima će nastupiti 25 sastava sa više od sto muzičara iz 18 zemalja sa tri kontinenta (Evropa, Severna Amerika i Azija), uz reprezentativno predstavljanje najtalentovanijih mladih autora sa srpske džez scene.
“Džez plamen” i počinje koncertom novosadskog Majamisty Trija sa gostima (Ulrich Drechsler, Aneta George & Dečji hor LA LA studio) u Velikoj sali DOB-a, organizatora Beogradskog džez festivala, osnovanog 1971. godine. Prve festivalske večeri 37. BDŽF-a nastupiće i trubač i kompozitor Teo Kroker (Theo Crocker) sa pratećim sastavom, unuk čuvenoig bluz-sving trubača Doka Čidema.
Majamisty Trio, pod vođstvom pijanistkinje i kompozitorke Maje Alvanović, nastupao je na BDŽF-u dosad samo jednom - pre deset godina, promovišući debi album "Mistyland" (SKC Novi Sad, 2011). Utisak koji su tada ostavili otvarao im je jedna po jedna velika vrata – kritike u magazinu Jazz Times i na sajtu All About Jazz, distribucija albuma u Japanu, prvi koncerti u inostranstvu... Muziku trija odlikuje lirska atmosfera i emotivni naboj nalik skandinavskoj poetici, spajajući klasičarski senzibilitet i savremeni evropski džez. Tokom deset godina postojanja objavili su još i albume "Love" (Cosmic Sounds/Mascom, 2014) i "Organic" (Mistyland, 2020), nastupajući na brojnim domaćim džez festivalima, kao i van zemlje – od Kijeva i Sofije, do Beča i Londona.
Majamisty Trio, foto: Olja Radmanović
U odsustvu javnih nastupa tokom pandemije, koncertnu promociju poslednjeg ostvarenja zamenilo je objavljivanje upečatljivih video radova, snimljenih za većinu kompozicija sa albuma. Takođe, njihov nastup sa festivala Piano City (koji Maja Alvanović vodi u Novom Sadu sa kolegom Kostom Jevtićem) odnedavno se nalazi na mreži Stingray Djazz.
Budući da upravo snimaju četvrti album, publika 37. BDŽF-a imaće priliku da premijerno čuje nove kompozicije tog trija, koji čine i kontrabasista Ervin Malina i bubnjar Lav Kovač.
Kao gosti će nastupiti nemački bas klarinetista i saksofonista Ulrih Dekster, koji živi i radi u Beču, pevačica Aneta Džordž, Makedonka koja u Parizu razvija karijeru kao pijanistkinja i pevačica, kompozitorka i autorka tekstova, ali i pedagog. Gosti na koncertu Majamisty Trija biće i članovi Dečjeg hora LA LA studio, osnovanog 2017. godine u Novom Sadu.
Festivalski “džez plamen” nastavljaju 27. oktobra u DOB-u trubač i kompozitor Markus Štokhauzen (Stockhausen), sin čuvenog avangardnog kompozitora Karlhajnca Štokhauzena, kao i evropska supergrupa Rymden pod vođstvom klavijaturiste Bugea Veseltofta (Bugge Wešeltoft). Deo večeri posvećen je domaćoj džez sceni - u programu Serbian Showcase nastupiće subotička multiinstrumentalistkinja i kompozitorka Jasna Jovićević sa Silvesterom Miklošem iz Mađarske i Ksaverijem Vojčinskim iz Poljske, sa kojima je snimila i album 2018, kao i Drama Quartet koji predvodi bubnjar i kompozitor Aleksandar Cvetković Drama.
Zvezde druge festivalske večeri - Markus Stockhausen Group gostuju na 37. BDŽF-u u okviru turneje “Tales”, koju nastavljaju potom u Temišvaru.
Markus Štokhauzen poznat je po izvođenju i nastupima sa slavnim ocem (još kao četvorogodišnjak), a sarađuje i sa polubratom Simonom, kompozitorom i saksofonistom. Tokom karijere duge četiri decenije snimio je više od 90 albuma kao lider ili sajdmen za produkcije ECM, SONY/OKeh, EMI classics, ENJA i Aktivraum, između ostalih. Sarađivao je sa značajnim ličnostima savremenog džeza (Arild Andersen, Patris Heral, Ferenc Snetberger, Florijan Veber, Ralf Tauner, Rajner Bruninghaus…), pisao je muziku za brojne svetske orkestre i/ili sa njima nastupao, a svira intuitivnu muziku u duetu Moving Sounds sa suprugom Tarom Bouman. Takođe, vodi i world music septet Eternal Voyage. Posvećen je i pedagoškom radu, osmislio je nekoliko originalnih seminara na teme kreativnog sviranja trube, intuitivne muzike, plesa, pevanja i meditacije. Dobitnik je WDR Jazz Prize (2005), JTI Jazz Award (2017) i ECHO Jazz Prize (2018).
Skandinavski sastav Rymden predvodi klavijaturista Buge Veseltoft, tvorac “Novih džez koncepcija”, vođa istoimenog benda i osnivač uticajne norveške produkcije Jazzland Recordings, sa dvadesetak albuma u opusu kao lider ili kolider. Basista Dan Berglund i bubnjar Magnus Estrem bili su ritmičari najpopularnijeg evropskog džez sastava svih vremena e.s.t. (Esbjörn Svensson trio), a potom uspešni lideri samostalnih projekata.
Berglund je snimio šest albuma sa sastavom Tonbruket, a Estrem objavio tri izdanja sa svojim bendom. Berglund i Estrem se vraćaju na BDŽF posle nezaboravnog koncerta sa e.s.t. na Kolarcu 2006. godine, a Veseltoft je premijerno na BDŽF-u, posle brojnih koncerata u Beogradu u drugim kontekstima.
Veliku skandinavsku trojku spojila je njegova dugogodišnja želja da radi u akustičnom džez triju. U duhu naziva benda (prostor ili univerzum na švedskom), svoju muziku vide kao zvezdanu mapu harmoničnog kosmosa: odlikuju je melanholične i atmosferične kompozicije, dramatično ritmičko punjenje, te virtuozna džez svirka najvišeg nivoa. Pored modernog džeza, u njihovoj kreaciji mešaju se i uticaji Baha i Šopena, filmske muzike i rokenrola – od psihodelije, preko panka, do hardkora, reflektujući brojne aspekte muzike 21. veka.
Sastav je dosad objavio dva albuma za Jazzland Recordings - "Reflections and Odysseys" (2019) i "Space Sailors" (2020).
Treće festivalsko veče, 28. oktobra, posvećeno je poljskom džezu, a u programu “Seifert Night” nastupiće Marčin Vasilevski Trio (Marcin Wasilewski) i Džo Lovano (Joe), Pjotr Damasievič (Piotr Damasiewicz) i Into the Roots, te Mateuš Smočinski Trio (Mateusz Smoczyński).
Marčin Vasilevski Trio, zvezde poljskog džeza, slave četvrt veka postojanja, što se poklopilo sa pola veka produkcije ECM, čiji su već godinama eksluzivci – objavili su šest od ukupno deset albuma za tu kuću, tri albuma u kvartetu sa Tomašom Stankom, sa kojim su svirali više od 20 godina, te nekoliko u saradnji sa drugim muzičarima. Kao trio sarađivali su i sa Čarlsom Lojdom i Nilsom Peterom Molvaerom, a pojedinačno sa brojnim drugim svetskim džezerima (Branford Marsalis, Jan Garbarek, Manu Kače, Al Foster, Arild Andersen, Markus Miler, Džon Surmen…)
Sa devet statueta “Frederik” (poljski ekvivalent Gremiju, nazvan Šopenovim imenom), Marčin Vasilevski je nosilac najvećeg broja tog priznanja među poljskim džez umetnicima. Pet puta je proglašavan džez muzičarem godine (2005, 2009, 2012, 2015, 2019), a četiri puta je sam trio osvojio nagradu za najbolji džez album (2005, 2009, 2015, 2019). Dobili su i dva “Frederika” učestvujući u snimanjima albuma Tomaša Stanka i Henrika Miskijeviča, oca bubnjara Mihala. Vasilevski se dva puta našao na godišnjim listama kritičara magazina DownBeat – svetska kritika posebno ističe njegovu muzičku svest, prefinjeni osećaj za zvuk, kao i ogroman talenat za stvaranje drame u kompozicijama.
Kao gost trija Vasilevskog najavljen je saksofonista Džo Lovano, koji se vraća na BDŽF posle nastupa sa svojim nonetom (2009), kvintetom Sound Prints (sa Dejvom Daglasom, 2012), kao i u kvintetu Enrika Rave (2018). Lovano ovim gostovanjem postaje rekorder po broju učešća među inostranim muzičarima od obnavljanja BDŽF-a (u celokupnoj istoriji tog festivala ispred njega je samo još Dizi Gilespi, koji je pet puta učestvovao od 1971. do 1990).
Lovano je dvadesetak puta zauzeo prvo mesto na listama magazina DownBeat, dobitnik je nekoliko godišnjih nagrada Asocijacije džez novinara, kao i jednog Gremija – za koi je imao čak 14 nominacija. Poštovan je kao umetnik koji sa istom posvećenosću interpretira tradiciju i avangardu, istražuje veze džeza i popularne muzike, kao i napolitanske pesme. Nosilac je počasnog doktorata Berkli koledža u Bostonu, gde je potom ostvario i dugogodišnju karijeru predavača na odseku za džez izvođenje. Snimio je tridesetak albuma kao lider ili kolider, pretežno za kuću Blue Note.
Sa novim sastavom Trio Tapestry pre dve godine je debitovao kao lider na etiketi ECM.
Poljsku džez scenu predstaviće i trubač i kompozitor Pjotr Damasijevič i sastav Into the Roots, koji čine i kontrabasista Zbignjev Kozera (Zbigniew) i bubnjar Pavel Špura (Szpura). Damasijevič ispoljava razna interesovanja u kreativnom radu: njegov svet čine modalni i fri-džez, klasična muzika 20. veka, zvučni dizajn i elektroakustička improvizacija. Vodio je sastave različitog formata i sarađivao sa brojnim uvaženim džezerima, a snimio je petnaestak albuma, među kojima četiri pod svojim imenom, dva sa kolektivom veNN, te po jedan sa sastavima Red Trio i Spinifex. Piše i za pozorište i film, sarađuje sa pesnicima i likovnim galerijama. Dobitnik je nagrade “Frederik” 2013. godine za najveći talenat, kao i priznanja za najbolju muziku poljskog džez bloga. Osvojio je i nagradu za najbolju kompoziciju koja nosi ime slavnog Kšištofa Komede.
Projekat Into the Roots predstavlja svojevrsni povratak korenima, spajajući avangardu i tradiciju. Početnu inspiraciju Damasijevič je dobio osluškujući folklorne melodije iz okruga Suha u južnoj Poljskoj. Na trojicu muzičara potom su uticale posete Africi, fascinacija tamošnjom muzikom i, posebno, Saharom. Konačno, muziku je prožela pastoralna atmosfera fjordova Stavangera – zvonjava zvona, blejanje ovaca i huk vetra na mestu na kome su održali prvi zajednički koncert.
Poljsko veče na BDŽF-u zaokružiće trio violiniste Mateuša Smočinskog, koji čine i međunarodno priznatog džeza muzičara, dobitnika brojnih nagrada na velikim takmičenjima, uključujući Gran pri Zbigniew Seifert Jazz Competition i nagradu za najboljeg džez violinistu evropskog magazina Jazz Forum 2020. Aktivan i u pedagoškom radu, od 2017. predaje na odseku za džez i world music Univerziteta za muziku “Frederik Šopen” u Varšavi. Smatra se i jednim od najraznovrsnijih savremenih kompozitora u Poljskoj.
Autor je brojnih kamernih i simfonijskih dela, uključujući koncert za violinu “Adam’s Apple”. Osnivač je jednog od najintrigantnijih gudačkih ansambala u Evropi – Atom String Quarteta, a sarađivao je sa brojnim džez umetnicima. Bio je od 2012. do 2016. godine prva violina u renomiranom američkom Turtle Island Quartetu. Prošle godine objavio je duo album sa slavnim nemačkim pijanistom Joakimom Kunom za ACT Music, a od 2016. povremeno nastupa i u duetuu sa istaknutim nemačkim čelistom Stefanom Braunom.
Snimio je petnaestak albuma kao lider/kolider (kvintet, trio, solo, Atom String Quartet…), a učestvovao je i na nekoliko desetina albuma drugih umetnika.
Tradicionalno, BDŽF predstavlja i neka od najistaknutijih imena avangardne i improvizovane džez muzike, a poslastica za ljubitelje takvog zvuka biće dupli koncertni program 28. oktobra u sali Amerikana, u kojoj će nastupiti grupe Spinifex (Holandija/SAD/Belgija/Portugal/Nemačka) i Angles 8 (Švedska/Norveška).
Sastav Spinifex nosi ime po vrsti trave sa australijskih obala, koje su važan deo eko-sistema peščanih dina. Na prvo slušanje njihova muzika zvuči kao kombinacija slobodne improvizacije sa pankom, hardkorom, grandžom ili drugim podžanrovima zapadne popularne muzike. Ipak, ispod površine slušalac otkriva i drevne kružne ritmove svojstvene turskoj i indijskoj muzičkoj kulturi. Bend od 2005. godine vodi alt saksofonista i kompozitor Tobijas Klajn, Nemac sa prebivalištem u Amsterdamu. Dosad su objavili šest albuma u različitim postavama, a aktuelni sekstet (Tobias Klein – alt saksofon, Bart Maris – truba, John Dikeman – tenor saksofon, Jasper Stadhouders – gitara, Gonçalo Almeida – bas i Philipp Moser – bubnjevi) snimio je poslednja dva ostvarenja. U pripremi je novi projekt Spinifex Sings sa pevačicama iz Indije i sa Islanda.
Holanđanina Jaspera Stadhutersa i Amerikanca Džona Dajkmena beogradska publika je dobro upoznala u eksplozivnom triju Cactus Truck. Stadhuters je i član internacionalnih kvarteta Lily’s Deja Vu i Made To Break, a Dajkmen je svirao i u triju s Vilijemom Parkerom i Hamidom Drejkom, kao i u sastavu Universal Indians, sa Džoom Mekfijem. Nemac Filip Mozer poznat je, pak, po radu sa holandskim metal bendom Cilice, a Portugalac Gonzalo Almeida ima trio Lama sa Suzanom Santoš Silva. Flamanac Bart Maris gostovao je pre dve godine na BDŽF-u sa Flat Earth Society.
Sastav Angles 8 okuplja velike heroje savremene improvizovane muzike, pod vođstvom alt saksofoniste Martina Kihena (Küchen). Ansambl se polako širio – 2007. godine bili su Angles 6, godinu dana kasnije Angles 7, potom i 8 i 9. Format je i danas fleksibilan, u zavisnosti od ambicija promotera i dostupnosti muzičara. Kao sekstet su nastupali na Ring Ringu 2010. godine, a Kihen je šest godina kasnije na BDŽF-u predvodio sastav All Included.
Njihova muzika je jaka, kohezivna i jednostavna, u izvođenju sofisticiranih svirača impresivne fleksibilnosti – ideje se rađaju i uspinju do maksimuma u deliću sekunde. Ideje za svoju muziku Kihen crpi iz najrazličitijih inspiracija: može to da bude sećanje na neki instrument koji je svirao kao dete, balkanski limeni orkestri, švedski folklor, moderni džez Krisa Mekgregora, Karle Blej, Čarlsa Mingusa ili Larsa Gulina, ili posmatranje plesačica iz Zapadne Afrike kako okreću svet naglavačke...
Intenzivan program najavljen je i za 29. oktobar, kada će u Velikoj sali DOB-a nastupiti Petros Klampanis Trio i Arild Andersen Group, a u Amerikani će biti održan koncert Debussy Now! harfistkinje Anastazije Razvaljajeve i njenog trija, kao i seksteta Ghost Horse.
Basista i kompozitor Petros Klampanis odrastao je u Grčkoj, a potom se nastanio u Njujorku, kombinujući korene sa klasičnom i popularnom muzikom u traženju autentičnog izraza. Sarađivao je sa mnogobrojnim umetnicima, a publika u Srbiji upoznala ga je na Pančevačkom džez festivalu u kvartetu Odeda Tzura. Objavio je četiri albuma kao lider – "Contextual"(Inner Circle Music, 2011), "Minor Dispute" (Inner Circle Music 2015), "Chroma" (Motema, 2017) i "Irrationalities" (ENJA/Yellowbird, 2020). Za poslednji album trijumfovao je u tri kategorije Independent Music Awards, a numera “Easy Come, Easy Go” osvojila je nagrade kritike i publike za najbolji džez instrumental. Takođe, nagrađen je i kao najbolji džez producent.
U Velikoj sali DOB-a nastupiće i grupa kontrabasiste i kompozitora Arilda Andersena, jednog od najbitnijih skandinavskih i evropskih džez umetnika današnjice, koji je karijeru započeo kao gitarista još početkom 60-ih, a 1964. godine prebacio se na kontrabas.
Od 1967. do 1973. godine bio je član trija, kvarteta i kvinteta saksofoniste Jana Garbareka, snimivši sa njim pet albuma, među kojima tri za tafa mladu produkciju ECM. Počev od albuma “Clouds in My Head” (1975), Andersen je objavio više od 20 albuma kao lider/kolider, od toga većinu za ECM. Tokom 80-ih bio je član cenjenog norveškog kolektiva Masqualero, sa kojim je snimio četiri albuma i nastupao širom sveta.
Arild Andersen Group okuplja istaknute ličnosti savremenog norveškog džeza. Saksofonista Marijus Neset, najmlađi među njima, već ima uspešnu solo karijeru (nastupao je na BDŽF-u sa svojim sastavom 2017. godine), pijanista Helge Lien više od dve decenije uspešno vodi svoj trio (deset albuma), a bubnjar Hokon Mjoset Johansen je član kvinteta Motif, sarađujući i sa brojnim drugim sastavima na norveškoj džez sceni.
Poseban program najavljen je za 29. oktobar i u Amerikani, počev od koncerta “Debussy Now!” harfistkinje Anastazije Razvaljajeve i njenog sastava. Nesumnjivo je, kako navode organizatori, da bi Klod Debisi pozdravio ideju da njegova dela rekonstruišu umetnici koji ne poznaju granice. Dela koja je komponovao na tekstove Pola Verlena i drugih pesnika obasjana su novim svetlom zahvaljujući prozračnosti harfe Razvaljajeve i deklamatornom vokalu Veronike Harče (Veronika Harcsa), dok im živa elektronika Martona Fenivesija (Márton Fenyvesi) suštinski menja paradigmu. Kao što je Debisi napustio vekovne konvencije radi što vernijeg zvučnog doživljaja likovnih dela i poezije, tako ovo troje muzičara prevazilaze zahteve klasične interpretacije usvajajući stilske inovacije namenjene današnjim slušaocima.
Mada je Debisijeva muzika ispunjena akordima svojstvenim savremenom džezu, kao i politmikom, a njegov stil pisanja sugerisao je spontanost improvizacije, on ipak nije improvizovao. Trio pak to izdašno čini. Veronika Harča, jedna od vodećih evropskih džez pevačica, sa improvizacijom ima ogromno iskustvo, a virtuoznost koristi da naglasi sadržaj tekstova pesama. Anastazija Razvaljajeva se ranije bavila uglavnom klasikom, a sada sa velikim entuzijazmom otkriva njoj dosad nepoznati svet improvizovanja. Marton Fenivesi daje finalni zaokret zvučnim efektima i ambijentima u realnom vremenu. No, nasuprot očekivanom putu u elektroniku, oni skreću pažnju na višedimenzionalni aspekt muzike, dočaravajući atmosferu crkava, mora i otvorenih polja.
Veče završava sekstet Ghost Horse, koji predstavlja prirodnu evoluciju kolektiva Hobby Horse, jednog od vodećih sastava italijanskog džez andergraunda. Trio je snimio šest albuma, očaravajući publiku i kritiku bezobzirnim pristupom i nepredvidivim tokovima muzike. Ghost Horse uključuje i mlade duvače Glauka Benedetija i Filipa Vinjata (prvi je pre dve godine nastupao na BDŽF-u u sastavu Yellow Squeeds, a drugi je 2020. predstavio svoj trio), kao i Gabrija Baldakija, lidera Gruppo Formica i dugogodišnjeg saradnika Đanluke Petrele. I osnivači Hobby Horse angažovani su u brojnim drugim projektima kao sajdmeni, lideri ili kolideri: Den Kinzelman vodi i sastav Ghost, Stefano Tamborino bendove Don Karate i Seacup, a Džo Remer je i član kolektivnog trija Drive.
Sastav Ghost Horse niče iz bogatog humusa latinoameričke i afričke poliritmije, stvarajući mračan i misteriozan ekosistem. Oni razgrađuju i iznova kombinuju elemente fri-džeza, hip-hopa i bluza, ostvarujući fastinantan rezultat mešanjem različitih sastojaka. Naslovi numera na debi albumu “Trojan” (2019) inspirisani su borbom za zemljište i pravo na vodu tokom kolonizacije Severne Amerike. Te teme tragično su relevantne i danas, usred globalnog dijaloga o eksploataciji resursa, masovnoj migraciji, ekonomskog i digitalnog rata, nadovezujući se na pretnju ekološkim kolapsom.
Pretposlednji festivalski dan, 30. oktobar, ponovo je delom posvećen domaćoj sceni – program u Velikoj sali otvara sastav Stanković All Stars, koji čine muzičari sa Džez odseka Muzičke škole “Stanković” (Aljoša Andrejević – alt saksofon, Ivan Nešić – tenor, saksofon, Jovana Grubić – gitara, Minja Mijušković – klavir, Lav Vozlić – bas gitara, Časlav Šehović – bubnjevi i profesori: Ivan Radivojević – truba, Andreja Hristić – klavir i Andreja Stanković – gitara).
Muzička škola “Stanković”, osnovana 1911. godine pod pokroviteljstvom kralja Petra Prvog Karađorđevića, najpre je radila u okviru Pevačkog društva “Stanković” (1881), a 1993. godine dobila je prvi odsek za džez muziku u jugoistočnoj Evropi, postajući primer mnogim institucijama u regionu. Mali sastavi formirani od polaznika škole više puta su učestvovali u pratećem programu BDŽF-a. Stanković All Stars, sastavljen od izabranih učenika i profesora sa odseka, prvi je ansambl škole koji će nastupiti u glavnom festivalskom programu, kao uvertira u koncert Azize Mustafazade.
Predstaviće se i trio pijanistkinje, pevačice i kompozitorke Azize Mustafazade (Mustafa Zadeh), ćerke slavnog azerbejdžanskog pijaniste i kompozitora Vagifa Mustafazadea i solistkinje Gruzijske filharmonije Elize Mustafazade, koja je ušla u džez svet kao trećeplasirana na konkursu Thelonious Monk 1988.
Diskografski je debitovala tri godine kasnije, a već za drugi album “Always”, u pratnji Džona Patitućija i Dejva Vekla, osvojila je nagradu nemačkog udruženja diskografa. Svetsku slavu stekla je albumima za produkciju Columbia, a potom snimala za kuću Deča, da bi poslednja tri albuma objavila u svojoj režiji. Aktuelno izdanje “Generations” izašlo je 2020, posle 13-godišnje pauze. U duhu naslova, album sadrži po četiri numere oca Vagifa, Azize i sina Ramiz-Hana.
Glavno polje njenog interesovanja je mugam-džez, a obrađivala je i džez standarde, kao i dela klasične muzike. Poseduje izuzetnu pijanističku tehniku i božanski glas velikog raspona, vladajući i klasičnim stilom pevanja. Iako od kraja osamdesetih živi u Nemačkoj, ne nastupa često, a beogradski koncert jedan je od retkih koje će održati ove godine.
Program u Amerikani otvara kvartet trubača i kompozitora Itamara Boroćova, koji je odrastao u kosmopolitskom lučkom gradu Jafi, a sefardsku muziku prvi put je čuo u lokalnoj sinagogi, upijajući moduse Bliskog istoka i severne Afrike, pored drugih uticaja, poput muzike Mizrahi i Aškenazi Jevreja sa kojom je od rođenja blizak. Pored nadahnuća džez velikanima trube – od Sačma, preko Klarka Terija, Majlsa, Dorama, Morgana i Bukera Litla, do Vintona Marsalisa – izdvaja i uticaj saksofoniste Bena Vebstera; njegov čvrst, ali čežnjiv i topao vazdušasti ton.
Snimio je tri albuma kao lider, kao i tri albuma sa sastavom Yemen Blues. Njegovo poslednje izdanje “Blue Nights” (2019) je multikulturno veselje očaravajućeg lirizma, egzotičnih motiva, himničnih struktura i virtuoznog izraza. Ove godine premijerno je izveo svoju svitu Emergence za džez kvartet i gudački orkestar i snimio delo “All You Shining Stars”, koju je posebno za njega i gudački septet napisao Šanan Estrejher. Dobitnik je priznanja LetterOne “Rising Stars” Jaž Award za 2020. godinu.
Publiku u Amerikani očekuje i sastav Thomas de Pourquery & Supersonic saksofoniste Tome de Purkverija, koji bi možda ostvario veliku karijeru kao ragbista da ga susret sa Stefanom di Batistom krajem 90-ih nije odveo u svet muzike. Potom je sticao razna iskustva, od standarda do frija, i od elektronike do šansone, u susretima sa istaknutim muzičarima. Već je bio osvojio niz priznanja za rad sa grupama DPZ i Rigolus kada je 2011. osmislio svoj projekat Supersonic, okupivši drim-tim umetnika koji ruše granice džeza, prog-roka, psihodeličnog fanka, slatkog popa, elektronske i afričke muzike. Prvenac “Play Sun Ra” odmah mu je doneo Victoire du jaž za najbolji album u Francuskoj 2014. Tri godine kasnije otišao je korak dalje, potpisujući sve numere za drugi album “Sons of Love”, a iste godine dobio je Victoire du jaž za najboljeg muzičara Francuske.
Album “Back To The Moon” ukršta razne inspiracije, među kojima su Čarls Mingus, jedna ljubavna priča, Džon Vilijams i E.T, Kaetano Veloso na kongo jeziku, jedan robot, Felini i Baržavel. Ova svemirska opera, koja kosmičku avanturu obavija lirizmom, briše horizont našeg okovanog postojanja.
Završno veče 37. BDŽF-a, 31. oktobra, obeležiće višestruka dobitnica Gremija Marija Šnajder (Maria Schneider), koja je već četvrt veka jedan od najuvaženijih kompozitora i aranžera orkestarskog džeza, a na prvom gostovanju u Beogradu izvešće u Kombank dvorani najupečatljivija dela iz cele karijere, dirigujući jednim od vodećih mladih evropskih orkestara, kelnskim Subway Jazz Orchestra.
Dobitnica je sedam Gremija i 14 puta nominovana za to priznanje. Njen prvi Gremi, za album “Concert in the Garden” (2004), prvo je izdanje u istoriji te nagrade koje se prodavalo isključivo putem interneta. Nosilac je i dva ovogodišnja Gremija, za najbolju instrumentalnu kompoziciju (Sputnik) i najbolji orkestarski džez album (Data Lords). Osvojila je nekoliko desetina titula za najboljeg kompozitora, aranžera ili orkestar u godišnjim glasanjima kritičara časopisa DownBeat, Jazz Times i Jazz Journalists Association. Ima počasni doktorat univerziteta u Minesoti i titulu NEA Jaž Master (2019), koja se smatra najvažnijim institucionalnim priznanjem u oblasti džeza u Americi.
Marija Šnajder, foto: Briene Lermitte
Uvertira za koncert muzike Marije Šnajder u Kombank dvorani biće Džez oktet Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu sa specijalnim gostima.
FMU je 2012. godine otvorio Katedru za džez i popularnu muziku, nakon višedecenijskih napora. a posle brojnih nastupa u pratećim programima, Džez odsek FMU prvi put se predstavlja u glavnom programu BDŽF-a. “Odlazak” čine numere studenata i profesora odseka (Bojan Cvetković, Nevena Pejčić, Luka Ignjatović i Vladimir Nikolov), u premijernom izvođenju džez okteta FMU i Vokalnog kvarteta Ming.
Program u Amerikani otvara portugalski sastav TGB, čiji je naziv akronim naziva instrumenata koji sviraju (Sérgio Carolino – tuba, Mário Delgado – gitara, Alexandre Frazão – bubnjevi). Od osnivanja 2003. godine snimili su tri albuma: “Tuba, guitar and drums” (2004), “Evil Things” (2010) i “III” (2019) za vodećeg portugalskog džez izdavača Clean Feed Records, neprikosnovenog lidera u domenu evropske avangarde u 21. veku.
Serđo Karolino međunarodnu reputaciju ostvario je i u domenu klasike, uporedo ostvarujući izuzetne rezultate u domenu džeza, fanka i improvizovane muzike. Mario Delgado je angažovan u raznim žanrovima, zanimajući se i za akustičnu muziku i za elektronske manipulacije. U domenu improvizovane muzike radi i sa triom Lokomotiv, a bio je prvi portugalski muzičar koji je snimio autorski album (Filactera, 2002) za Clean Feed. Aleksandre Fražao sarađivao je sa brojnim važnim umetnicima i bendovima u Portugaliji, među kojima su Bernardo Saseti, Mario Lažinja, Mario Delgado i Karlos Martins, kao i kolektiv Dead Combo. Ovo mu je povratak na festival, na kome je prvi put nastupio 2007. u bendu Marije Žoao.
U samoj završnici nastupiće sastav Edi Nulz, najavljen kao čista zvučna anarhija - džez trio bez basa, rok bend bez vokala. Bas klarinet je ovde i solo instrument i glas i bas.
Bend je nastao 2011. godine za potrebu diplomskog koncerta bubnjara Valentina Šustera (Schuster), a čine ga i bas klarinetista Zigmar Beher (Siegmar Brecher) i gitarista Julijan Adam Pajc (Julian Adam Pajzs). Do sada su objavili pet albuma, uključujući “Meganan” (2921). Inače, osim izvođačke karijere, Šuster je i osnivač i umetnički direktor radionice Nordic Grooves, Breher je vodio koncertnu seriju Fat Tuesday i festival Jažwerkstatt Graz, a Pajc se bavi i filmskom i pozorišnom muzikom.
Publika 37. BDŽF-a ima priliku da 1. novembra prisustvuje specijalnom nastupu trija pijaniste i kompozitora Breda Meldaua (Brad Mehldau) u Velikoj sali DOB-a.
Počev od 1996. godine, Meldau je snimio najpre seriju od pet albuma “The Art of the Trio” za Warner Bros, a potom i niz drugih albuma u tom formatu.
Dosad je snimio 23 albuma pod svojim imenom, kao i deset kao kolider. Osim u triju i solo, snimao je i u duetu (Pet Metini, Čarli Hejden, Džošua Redman, Mark Đulijana…), kao i u većim formatima. Aktuelno ostvarenje “Finding Gabriel” (2019) konačno mu je donelo prvi Gremi za najbolji instrumentalni džez album. Takođe je snimao kao sajdmen sa brojnim velikanima džeza, među kojima su Majkl Breker, Vejn Šorter, Džon Skofild, Li Konic i Čarls Lojd.
Na BDŽF-u prethodno je nastupio 2007. u Kolarčevoj zadužbini.
Meldauova muzička ličnost čini dihotomiju. Prvenstveno improvizator, posebno ceni iznenađenja i čuda nastala iz spontane ideje koja je direktno izražena, u realnom vremenu. Ali on je i duboko fasciniran formalnom arhitekturom muzike, koja prožima svako izvođenje. Dva aspekta njegove ličnosti, “improvizator i formalista” poigravaju se jedan sa drugim, a efekat je nešto poput kontrolisanog haosa. S druge strane, na nastupima veoma često posle apstraktne numere ispunjene inelektualnom strogošću sledi ogoljena, emocionalno direktna balada - Meldau obožava suprotstavljanje ekstrema.
Uprkos okolnostima pandemije korona virusa, BDŽF nije ni 2020. godine izgubio korak, već je održan uživo kao jedan od retkih džez festivala u Evropi koji se na to odvažio. U ovom času, kako ističu organizatori, nije vreme za rekorde u posećenosti, nego u istrajnosti i veri u sebe.
Osnivač i pokrovitelj BDŽF-a je Grad Beograd, koji je 2007. godine uvrstio taj festival u manifestacije od posebnog značaja.
Beogradski džez festival je, po pozivu, član Evropske džez mreže (Europe Jazz Network).
Pokrovitelji 37. BDŽF-a su: Grad Beograd – Gradska uprava – Sekretarijat za kulturu, Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije, a prijatelji: Lukoil, SOKOJ, DPC Networks.
Festivalski sajt je bjf.rs, a program sa satnicom nalazi se i u Kalendaru portala SEEcult.org.
(SEEcult.org)
