Art deco u Hrvatskoj
Reprezentativna izložba “Art déco i umetnost u Hrvatskoj između dva rata”, koja predstavlja duh vremena 20-ih i 30-ih godina 20. veka, a obuhvata sva područja umetničkog stvaranja i kulturu življenja u tom periodu, otvorena je 26. januara u Muzeju za umjetnost i obrt (MUO) u Zagrebu, a uz raznovrstan prateći program, biće je moguće obići do kraja aprila.
Reprezentativna izložba “Art déco i umetnost u Hrvatskoj između dva rata”, koja predstavlja duh vremena 20-ih i 30-ih godina 20. veka, a obuhvata sva područja umetničkog stvaranja i kulturu življenja u tom periodu, otvorena je 26. januara u Muzeju za umjetnost i obrt (MUO) u Zagrebu, a uz raznovrstan prateći program, biće je moguće obići do kraja aprila.
Čak 750 eksponata, predstavljenih u prizemlju MUO na prostoru od hiljadu kvadratnih metara, odražavaju visok nivo stila koji je bio prihvaćen u arhitekturi i industrijskom dizajnu, ali i u vizuelnim umetnostima, muzici i plesu - slike, skulpture, fotografije, filmski odmolci, plakati i predmeti primenjene umetnosti - od nameštaja, stakla, keramike, metala, satova do haljina i modnog pribora, odabrani su iz fundusa MUO i iz drugih hrvatskih muzeja i ustanova u kulturi, te privatnih zbirki, a pojedini su pozajmljeni i iz institucija u regionu.
Za vreme trajanja izložbe biće organizovana posebna vođstva, kreativne radionice, kabare program i koncerti muzike iz vremena između dva svetska rata, a uz bogatu ponudu suvenira, najavljena je i nagradna igra.
Na izložbu su uvršteni radovi svih eminentnih umetnika koji su delovali između dva rata - od Ljube Babića, preko Vladimira Becića, Vilka Gecana, Marina Tartaglie, Sergije Glumca, do relevantnih predstavnika koji su odredili razvoj hrvatske arhitekture tog vremena, kao što su Hugo Ehrlić, Stjepan Planić, Viktor Kovačić, Drago Ibler...
Postavka ukazuje na nastanak mnogih obeležja savremenosti, kao što su uloga medija, urbana kultura, turizam, upotreba novih materijala i tehnologija, dizajn, moda i naglašenije učešće žena u društvenom životu. Istaknuta su stilska obeležja art décoa, uticaj Pariske izložbe 1925. godine, uticaj avangarde, te povratak tradiciji.
Pojam “art déco” izveden je iz naslova svetske izložbe “Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes” u Parizu 1925. godine, koja je označila novu dekorativnu umetnost. Misao vodilja koja je imala ključnu ulogu u promovisanju novog stila bila je “mir i (industrijski) napredak”.
Na pariskoj izložbi učestvovala je i Hrvatska u okviru Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a među pozvanim izlagačima posebno su se istakli Ivan Meštrović i Ljubo Babić koji su dobili Gran pri, što je među 15.000 izlagača iz celog sveta bio izuzetan uspeh. Meštrović je nagrađen za mauzolej porodice Račić koji je projektovao 1921. u Cavtatu, a Babić za scenografije.
Dekorativni stil koji se iz Evrope širio na sve kontinente, a uprkos uticajima prethodnih razdoblja - secesije (Art Nouveau) i pravaca s početka 20. veka (neoklasicizam, kubizam, konstruktivizam), osamostalio se kao prepoznatljiv pravac koji utelovljuje urbanu kulturu svog vremena, našao je ođeka i u Hrvatskoj.
Jedan od pionira stila bio je Tomislav Krizman, posebno u oblasti grafičkog i produkt dizajna, te vajar Hinko Juhn, koji je posebno popularizovao keramiku. Dodiri sa stilizacijom art déco primetni su i u skulpturama Ivana Meštrovića i Frana Kršinića, a prepoznatljivi odlici stila primetni su i na slikama Milivoja Uzelca, Vilka Gecana, kostimografskim i scenografskim rešenjima Sergija Glumca, te u ostvarenjima Atelijera Tri, jednog od najproduktivnijih profesionalnih studija za grafički dizajn između dva rata.
Slika vremena koje je 20-ih obeleženo posleratnom euforijom (roaring twenties), te naglim otrežnjenjem koje je usledilo nakon kraha berze 1929. godine, a nastavilo se traženjem reda i povratkom tradiciji 30-ih godina, na izložbi “Art déco...” predstavljena je kroz prizmu raznovrsnih medija koji u tom razdoblju doživljavaju procvat zbog ubrzanog tehnološkog napretka i imali su ključnu ulogu u popularizaciji stila i afirmaciji masovne kulture.
U delu urbane kulture naglasak je na onome što je činilo kulturu svakodnevnog življenja, zajedno s modom u kojoj se najizrazitije oseća lakoća življenja i raskoš materijala. Elegancija, duh luksuza i naglašena dekorativnost, kao odlike novog stila, predstavljeni su kroz izbor predmeta primenjene umetnosti - nameštaja, stakla, keramike, metala, satova...
Društveni život vezan je za nezaobilazna mondenska mesta u Zagrebu 20-ih i 30-ih (hotel Esplanade, Novinarski dom i Kavanu Klub). Tu su se redovno održavali plesovi vezani uz program raznih kabarea, a u njima su nastupali i prvaci Drame HNK-a. Umetničko vođstvo preuzimali su glumci i reditelji (Branko Gavella, Titto Strozzi, Alfred Grünhut, Ivo Badalić...).
Kabarei su u to vreme bili važna spona sa tadašnjom evropskom kulturnom scenom, na kojoj su vladali plesovi, poput čarlstona, tanga, fokstrota i blek-botoma.
Pojavom radija i gramofona, publika je mogla pratiti popularnu kabaretsku muziku i u svojim domovima.
Posetioci izložbe imaju priliku da slušaju iste kompozicije koje su emitovane na prvoj radio stanici u Zagrebu, osnovanoj 1926. godine (Paljetkova Marijana, Ća je lipo u Splitu živit Andrije Konca, pesme koje su izvodile Marlene Dietrich, Lilian Harvey...).
Posebna pažnja posvećena je i hotelu “Esplanade” koji je svojevremeno ugostio i zvezdu pariskih kabarea, plesačicu i pevačicu Džozefinu Bejker (Josephine Baker), čija je reputacija izazvala kontroverze i burna negodovanja zagrebačkih gospođa, pa je njen nastup zamalo otkazan.
Hotel “Esplanade” projektovao je 1925. zagrebački arhitekta Dionis Sunko (1869- 1935) u blizini Glavnog željezničkog kolodvora, i bio jedna od glavnih stanica slavnog Orient Expressa na proputovanju od Pariza do Istanbula. Hotel “Esplanade” su tako posetile brojne svetske zvezde (Charles Lindbergh, Louis Armstrong...), kao i Miss Evrope Štefica Vidačić, koju je slavni reditelj Fridrih Murnau (Friedrich) izabrao za zvezdu filmova u kojima je nastupala pod imenom Steffi Vida.
U okviru izložbe “Art deco...”, biće prikazan njen prvi film “Evine kćeri”.
Na izložbi su predstavljeni i plakati i reklamne kampanje koje pozivaju na prekookeanska putovanja, automobilske trke i jahačke smotre, s obzirom da je podizanje životnog standarda i višak slobodnog vremena dovelo do novih oblika zabave, poput turizma i sporta. Inovacije iz tih oblasti redovno su svake godine predstavljane na Zagrebačkom Zboru, preteči današnjeg Zagrebačkog velesajma.
Na Zagrebačkom Zboru 1936. godine bio je predstavljen i kabriolet “peugeot 302”, proizveden iste godine, koji je sada jedna od atrakcija izložbe “Art deco...”, a pozajmljen je iz Pežoovog muzeja. Ipsred MUO promotivno je izložen novi model “peugeot 508”, naslednik “peugeota 407”, a posetioci izložbe imaće priliku da osvoje u nagradnoj igri “peugeot 206.
Izložba “Art déco” vezuje se na “Secesiju u Hrvatskoj” i logičan je tematski nastavak kulturoloških projekata kojima MUO već više od dve decenije istražuje i afirmiše srednjoevropski kontekst razvoja hrvatske kulture.
Na projektu “Art déco i umjetnost u Hrvatskoj između dva rata” MUO je okupio vrhunske stručnjake u oblasti istorije umetnosti, a uz stručne muzejske radnike, angažovani su i spoljni saradnici Jasna Galjer, Viktor Žmegač, Irena Kraševac, Đurđa Bartlett, Aleksander Laslo i Ana Lederer.
Sajt MUO je www.muo.hr
(SEEcult.org)
