Jugoslovenska kinoteka tradicionalno će obeležiti svoj dan 6. juna otvaranjem Festivala nitratnog filma, koji će prikazati do 17. juna 45 filmova iz 23 nacionalne kinematografije, koji su nabavljeni u saradnji sa 37 kinoteka, arhiva i srodnih institucija, a ugostiće 35 kolega iz 17 zemalja.“Ideja je, kao i uvek, da se prikažu vrhunski filmovi, zatim oni koji nikada nisu igrali kod nas ili bar ne u poslednjh 70 godina, a mislim da je takvih u ovogodišnjem programu skoro 80 posto.
Takođe, filmovi koji su skoro otkriveni. Ima ih nekoliko u ovoj selekciji. Tu su i filmovi koji su sastavljeni iz više kopija, tako da sada najviše liče na to kakvi su bili originali”, rekao je 4. juna na konferenciji za novinare pokretač Festivala nitratnog filma, umetnički direktor i selektor Aleksandar Saša Erdeljanović.
Za svečano otvaranje odabran je igrani spektakl iz epohe razvijenog nemog filma “Kenigsmark” (1924) Leonsa Perea o intrigama u jednom imaginarnom kraljevstvu, u kojem je prvu ulogu na francuskom filmu ostvario značajni evropski glumac Svetislav Ivan Petrović, Srbin iz Mađarske. Za zatvaranje je odabrana razigrana burleska “Osvajač žena / Stidljiva devojka” (1924) velikog holivudskog komičara Harolda Lojda.
“Imamo film ’Kraljevska porodica intimno’ Luke Komerija, o životu na dvoru Vitorija Emanuela, njegovoj deci i supruzi Jeleni Savojskoj, ćerki crnogorskog kralja Nikole. Tu su i tri do sada neviđene storije američkog zvučnog žurnala ‘Fox Movietone News’ (1930) snimljene u Beogradu, a prikazuju Železnički most, zajedničko obraćanje ministra spoljnih poslova Vojislava Marinkovića i američkog ambasadora Džona Dajnlija Prinsa, kao i snimke vežbi pevanja i igranja gardista Kraljeve garde”, najavio je Erdeljanović.
Zanimljiv segment tog programa, kako je dodao, čine materijali dobijeni od kolekcionara amaterskih filmova iz Banjaluke Gorana Baraća, na 16-mm formatu - “Jajce, Mostar i Hercegovina” (1929) i “Manastir Ljubostinja i Vrnjačka banja” (1932), kao i iz kolekcije amaterskih dela na formatu 8-mm banjalučkog snimatelja Aleksandra Bojka.
Iz bogatog programa 27. Festivala nitratnog filma Erdeljanović je izdvojio i četiri rane kratke burleske legendarnog dua Stanlio i Olio iz perioda 1927-1928, dugometražni dokumentarac “Indija” (1958) Roberta Roselinija, klasično delo francuskog krimi žanra “Simfonija masakra” (1964) Žaka Dereja, film o štrajku hamburških lučkih radnika “Braća” (1929) Vernera Hohbauma, adaptaciju bajke Morisa Meterlinka “Plava ptica” (1918) u režiji Morisa Turnera, ep iz života starog Rima, prema romanu Henrika Sjenkjeviča “Quo Vadis” (1924) u režiji dvojca Georg Jakobi – Gabrielino D’Anuncio, švedsku psihološku dramu “Žena bez lica” Gustava Molandera, čiji je koscenarista bio Ingmar Bergman, argentinski horor “Crni vampir” Romana Vinjoli Bareta (1953)…
Erdeljanović je skrenuo pažnju i na tradicionalni program Drugi o nama, koji obuhvata stare dokumentarne i arhivske filmove vezane za gradove i predele Srbije i bivše Jugoslavije.
Na Festivalu nitratnog filma 7. juna učestvuje Mitrovićeva “Mis Ston” (1958), koja je bila prvi makedonski film u boji, a nova kopija dobijena je iz Kinoteke u Skoplju, dok će 18. juna biti prikazana i “Nevesinjska puška” (1963), sa kopije dobijene od Hrvatskog državnog arhiva. Tom projekcijom obeležava se 150 godina od ustanka naroda u Hercegovini protiv otomanske vlasti.
Direktor Jugoslovenske kinoteke Jugoslav Pantelić istakao je da će 27. izdanje Nitrata ponovo “učiniti beogradsku publiku privilegovanom da zaviri u škrinje koje čuvaju filmska blaga iz prošlosti iz gotovo celog sveta”.
Sumirajući rezultate Jugoslovenske kinoteke u proteklih godinu dana, Pantelić je podsetio da ta ustanova obeležava 76 godina rada, što je “brojka koja obavezuje”.
Kao vrlo značajnu aktivnost, Pantelić je naveo projekat A1 Kinoteka, koji je započet 2017. godine i stigao do 39. naslova – “Košave” (1974) Dragoslava Lazića, u kojem je svoju prvu glavnu ulogu odigrala Tanja Bošković, ovogodišnja dobitnica Zlatnog pečata, najvišeg priznanja Jugoslovenske kinoteke, a koji je upravo digitalno restaurisan u okviru projekta A1 Kinoteka.
Povodom te nagrade, biće prikazana retrospektiva filmova Tanje Bošković od 9. do 12. juna u sali Kinoteke u Kosovskoj ulici.
Što se tiče Zlatnog pečata, uručenje je zbog obaveza Tanje Bošković pomereno sa uobičajenog 6. juna na 9. jun u podne u sali “Makavejev”, kada će premijerno biti prikazan i film “Košava”.
U redovnom programu Kinoteke, kako je istakao Pantelić, ovu godinu obeležava posveta Živoradu Žiki Mitroviću, povodom dve decenije od smrti tog reditelja jugoslovenske i srpske kinematografije, poznatog po žanru “partizanskog vesterna”, ali i po nekim od prvih domaćih kriminalističkih filmova.
Početkom godine prikazan je njegov digitalno restaurisani film “Ubistvo na podmukao i svirep način i iz niskih pobuda” (1969), a za kraj godine planirana je digitalna restauracija filma “Nož” (1967), u okviru evropskog projekta “Sezona filmskih klasika”.
Pantelić je podsetio da su u proteklih godnu dana digitalno restaurisani i “Sabirni centar” Gorana Markovića, “Šest dana juna” Dinka Tucakovića, “Virdžina” Srđana Karanovića i “Žuta” Vladimira Tadeja.
Jugoslovenska kinoteka je digitalno restaurisala i dokumentarni film “Krunisanje kralja Petra I Karađorđevića” (1904), povodom 120 godina od snimanja tog prvog filma na tlu Srbije.
Pantelić je istakao i da je Kinoteka u inostranom programu počela da poklanja značajniju pažnju malim kinematografijama. Tako je već prikazan ciklus Afrika kroz žanrove, koji je naišao na dobar odziv publike, a nastaviće se sa filmovima iz Azije i Latinske Amerike.
U proteklih godinu dana Kinoteka se može pohvaliti, između ostalog, i izložbom o velikanu domaćeg glumišta Danilu Bati Stojkoviću i otvaranjem legata izuzetnog kompozitora filmske muzike Zorana Simjanovića.
Za jesen je planirana izložba povodom 125. godišnjice rođenja kraljice Marije Karađorđević, koja je vrlo zastupljena na dokumentarnim snimcima koje čuva Jugoslovebska kinoteka, kao i otvaranje legata istaknutog reditelja Aleksandra Saše Petrovića, jer su konačno rešena pravna pitanja nasledstva, a potom i legata čuvene glumice Nede Arnerić.
Pozitivan saldo beleži i specijalizovani mesečni časopis Kinoteka, pokrenut 2017. godine, koji je ovog proleća objavio stoti broj, rekao je Pantelić.
Zamenica direktora i urednica programa Ksenija Zelenović najavila je da će junski repertoar, pored 27. Festivala nitratnog filma, obeležiti i retrospektive nekih od najznačajnijih svetskih reditelja – Akire Kurosave i Luisa Bunjuela, te ciklus filmova za koje je muziku pisao nedavno preminuli hrvatski i jugoslovenski kompozior Alfi Kabiljo, projekcije “Oca na službenom putu” i “Podzemlja” Emira Kusturice povodom 40, odnosno 30 godina od osvajanja Zlatne palme za te filmove u Kanu, dok će u ciklusu istaknutih reditelja iz regiona biti prikazani filmovi Mirze Idrizovića.
Početkom jula publiku očekuje obiman ciklus reditelja Orsona Velsa, sa 14 ostvarenja tog velikana svetskog filma, a 15. jula počinje da radi Letnji bioskop A1 Kinoteka na krovnoj terasi Doma vojske Srbije.
Ksenija Zelenović je istakla da će do kraja avgusta pod vedrim nebom biti prikazano 48 filmova, od kojih je 20 domaćih restaurisanih, sedam klasika i 21 film savremene svetske produkcije.
Istovremeno, za projekcije u sali Kinoteke pripremljen je tematski program pod radnim naslovom “Zaljubi se”.
U septembru izlazi 40. naslov u projektu A1 Kinoteka, ali još nije otkriveno o kojem filmu je reč.
Za jesen su u planu ciklusi Grete Garbo, Boštjana Hladnika, Rudolfa Valentina, Bilija Vajlera, Montgomerija Klifta, Leni Rifenštal, Petra Prlička i Frica Langa.
Program 27. Nitrata nalazi se u Kalendaru portala SEEcult.org, kao i u prilogu (pdf).
(SEEcult.org)