U slavu novosadske neoavangarde
Dokumentarni film “Druga linija” Nenada Miloševića o novosadskoj neoavangardnoj umetničkoj sceni povod je za razgovor koji će 29. decembra, nakon projekcije, biti održan u Centru za kulturnu dekontaminaciju u Beogradu, kao još jedno podsećanje na plodnu kulturnu produkciju 60-ih i 70-ih godina u Novom Sadu, čija je marginalizacija i nepoznavanje u velikoj meri uticala na aktuelno stanje kulture tog grada i šire, jer pre svega mladi stvaraoci nemaju svest o progresivnoj lokalnoj umetničkoj tradiciji na koju bi mogli da se oslone.
U razgovoru nakon projekcije filma “Druga linija”, koju će moderirati Aleksandra Sekulić, učestvovaće, uz autora, i Petar Mitrić, Branislav Dimitrijević, Branka Čurčić, Danilo Prnjat i Vladan Jeremić.
Budući da je svaki dokument o novosadskoj neoavangardnoj umetničkoj sceni dragocen zbog njene višedecenijske marginalizacije, razgovor povodom filma “Druga linija” zamišljen je iz pozicije onih koji o tom periodu danas žele da znaju i imaju o njemu posredovane informacije, saopstio je CZKD, koji Milosevićevim filmom sa obiljem arhivskog materijala brojnih performansa, akcija i filmova, zaokružuje ovogodišnji filmski i likovni program.
Protagonisti u filmu “Druga linija” su: Miško Šuvaković, Iztok Geister Plamen, Ješa Denegri, Marko Pogačnik, Naško Križnar, Otó Tolnai, Slavko Bogdanović, Slobodan Tišma, Tomaž Šalamun, Želimir Žilnik, Predrag Vranešević, Vujica Rešin Tucić, Katalin Ladik, Božidar Mandić, Vladimir Kopicl, Bálint Szombathy, Goran Trbuljak, Branko Vučićević, Dragoljub Raša Todosijević, Nebojša Milenković, Čedomir Drča, Karpo Godina, Siniša Tucić…
Premijerno prikazan ranije ove godine na Beldocsu, na kojem je ravnopravno osvojio Gran pri sa filmom “Zid smrti i tako to” Mladena Kovačevića, film “Druga linija” rezultat je dugogodišnjeg istraživanja neoavangardne umetničke scene s kraja 60-ih i tokom 70-ih godina u Novom Sadu, koja je zbog tadašnjih kompleksnih socio-političkih prilika do danas ostala marginalizovana.
Mladi protagonisti tadašnje alternativne kulturne scene u Novom Sadu su se svojim radom unutar zvaničnih kulturnih i umetničkih institucija, posebno pod okriljem Tribine mladih, ali i kroz ukupno ponašanje i delovanje, koje je podrazumevalo ekperimentalne i nove umetničke forme i medije, suprotstavili “umereno-modernističkom” kulturnom modelu. Progresivni kulturni pokret novosadske umetničke scene je od samog začetka bio i važan deo šireg neoavangardnog pokreta čiji su jaki centri bili Ljubljana (OHO grupa), Subotica (grupa Bosch+Bosch), Zagreb (Goran Trbuljak, Braco Dimitrijević, Tomislav Gotovac), a kasnije i Beograd (Marina Abramović, Raša Todosijević).
Kroz umrežavanje, razmenu iskustava, zajedničke izložbe i akcije, a delovanjem unutar tadašnjih snažnih kulturoloških pomeranja, Novi Sad je izrastao u jedan od vodećih centara nove, alternativne, urbane kulture na prostoru bivše Jugoslavije.
Kulturno-umetnička emancipacija koja je podrazumevala slobodu izražavanja pojedinca i njegovu kreativnu reakciju na birokratski utvrđene okvire kulture i umetnosti, postala je velika smetnja etabliranim umetnicima i državnom aparatu. U periodu između 1972. i 1974. godine surovom intervencijom je zaustavljeno dalje delovanje i razvoj novosadske alternativne kulturne scene. Tadašnje kompletno rukovodstvo institucija i časopisa je smenjeno, autorima je onemogućavan dalji rad, zabranjena je distribucija filmova sa izraženom društvenom kritikom, filmovi su bunkerisani, petorici aktera pokreta je suđeno, dok su dva člana grupe KŎD osuđena na po osam i devet meseci zatvora.
Slična intervencija se desila i u ostalim jakim centrima progresivne kulture bivše Jugoslavije, ali je, prema rečima samih protagonista, u Novom Sadu bila najrepresivnija i njen žestoke posledice su jasno vidljive i danas.
Kako navodi Gordana Nikolić u tekstu “Iscrpljene i vrle nove avangarde” u zborniku “En garde” (Beograd: HBS i CZKD, 2016), “priče o starim, a i novim avangardama, i zbog političke odluke, ne pričaju se često. Priče nisu iscrpljene. Još ih otkrivamo kao “nemoguće istorije“ (Miško Šuvaković) ili “drugu liniju” (Ješa Denegri). Možda su tako avangarde i htele”.
Film “Druga linija” snimljen je na lokacijama u Novom Sadu, Subotici, Beogradu, Zagrebu, Budimpešti, Ljubljani, Kopru i Šempasu, u produkciji MRV, NFC Kino Kluba i Druge linije, uz podršku Filmskog centra Srbije, Pokrajinskog sekretarijata za kulturu i javno informisanje Vojvodine i Radio- televizije Vojvodine, a nastao je u saradnji sa Kolekcijom Marinko Sudac iz Zagreba.
(SEEcult.org)
