U slavu Desnice

Predstava “Desnica: igre proleća i smrti” Teatra VeRRdi iz Zadra, nakon niza uspešnih gostovanja, biće izvedena 16. septembra i u Beogradu – u Centru za kulturnu dekontaminaciju, povodom 50 godina smrti književnika Vladana Desnice (1905-1967).

Reč je o monodrami sa elementima lutkarstva, nastaloj prema motivima Desničinog romana “Proleća Ivana Galeba”, u režiji Juraja Arasa, premijerno izvedenoj krajem 2015. u Kazalištu lutaka Zadar. Uspešno se razvija kao umetnički i društveni proizvod u cilju afirmacije vrednosti Desničinog dela i njegovog humanističkog filozofskog stajališta, te vrednosti podneblja i kulture u kojem je nastalo, ne samo u cilju promocije umetničkog dela i filozofije, nego i afirmacije međunacionalnih odnosa kroz kulturu i toleranciju.

Predstava je do sada gostovala u ZKM-u u Zagrebu, u Virovitici, Karlovcu, Tuzli, Bitolju – na Međunarodnom festivalu monodrame, kao i u Omišu, Kaštelima i Islamu Grčkom, a 2016. igrana je i u takmičarskom programu 26. Marulićevih dana u Splitu, u selekciji Igora Ružića. Nakon Begrada, gde će biti izvedena dan uoči Desničinog rođendana (17. septembra), imaće još nekoliko izvođenja u Zadru i u Gledališču Glej u Ljubljani.

Prema rečima Ružića, to je predstava specifičnog tonskog i vizuelnog dizajna koja suptilno prenosi meditativnu atmosferu i misao romana, a teatar je u službi pažnje na tekst. Dramaturgija unutrašnjom logikom nenametljivo vodi digresiju kao vodiča radnje, a glumac u dijalogu s lutkom igra pripovedan teatar, vešto i neopterećujuće, uz muziku Bojana Gagića koja uz Desničin tekst na kraju mnoge gledaoce dovede u stanje da požele da to još satima traje.

“Mala predstava velike snage, monodrama teškog suživota čoveka sa samim sobom, glumca i pripovedača, živog stvora na pozornici i lutke. No, pre svega toga, posveta velikom piscu i njegovoj samoći, koja u pozorišnoj tišini odzvanja još glasnije. Istovremeno, konkretan plod nastojanja zadarskog izvaninstitucionalnog Teatra VeRRdi i Jurja Arasa samog na drugačijoj vrsti očuvanja pomalo već i zanemarene savremene književne baštine”, naveo je Ružić.

Vladan Desnica, rođen u Zadru, studirao je pravo u Zagrebu i Parizu. Smisao za lepotu i umetnost nasledio je od roditelja – u njihovoj kući umetnosti se posvećivala velika pažnja, bila je to plodna i stimulativna atmosfera koja je uticala na sklonosti, ukus i stil budućeg pisca. Takođe, tu su se sastajali najistaknutiji zadarski intelektualci.

Desnica je bio erudit. Znao je pet jezika, bio je dobro upućen u filozofiju i istoriju umetnosti. Prevodio je sa talijanskog, francuskog i ruskog. Godinama se bavio muzikom, školovao je svoj glas i komponovao. U književnosti se povremeno javlja od 30-ih godina 20. veka, a od 1950. deluje kao slobodan pisac i u idućoj deceniji objavljuje najveći deo svog obimom nevelikog, ali značajnog književnog opusa.

Kao izuzetan stilista, Desnica je veliku pažnju posvećivao i najsitnijem detalju, i rečeničnom ritmu, i kompoziciji. Po vokaciji je pre svega pisac kratke forme, pa je tako i struktura njegovog romana “Proljeća Ivana Galeba” sasvim osobena, sastavljena od fragmenata, manjih novelističkih proznih celina. Tematski se Desničin opus deli na dva dela. Svedočenje o građanskom društvu i rustikalnim epizodama na području urbane Dalmacije i njenog zaostalog seljačkog zaleđa, u kojem uočava bitne karakteristike građanskog i seljačkog mentaliteta, obeležava jedan deo njegovog stvaralaštva. U “Proljećima Ivana Galeba” težište interesovanja se prebacuje sa spoljnih na unutrašnja zbivanja, na introspekciju, intelektualnu analizu i sintezu, pronicanje u dubinu ljudske psihe i temeljna pitanja života i smrti. Takva težnja prirodno pronalazi svoj stil koji karakteriše nelinearnost, vremenska skokovitost, esejizam, fragmentarnost, retrospekcije, elementi koje labavo integrira lik violiniste prikovanog za bolnički krevet u promišljanju koje odustaje od obične ljudske nade, ali i uobičajenog ljudskog očaja, naslućujući dublji smisao.

U predstavi igra Jurij Aras, koji je, uz dramaturgiju i reziju, oblikovao i svetlo, ton i scenu (sa Bojanom Gagićem).

Ambijentalni ton za potrebe predstave snimljen je na razmeđi Ravnih Kotara i Bukovice u proleće 2014.

(SEEcult.org)