Sve to je film!
Moderna galerija u Ljubljani priredila je reprezentativnu izložbu posvećenu eksperimentalnom filmu u bivšoj Jugoslaviji od 1951. do 1991. godine, na kojoj su predstavljeni radovi više od 50 umetnika, a do kraja februara obuhvata i raznovrstan prateći program - javna vođenja, projekcije, simpozijum, predavanja, promocije knjiga, okrugli sto, radionice...
Izložba “Sve to je film!”, čiji su kustosi Bojana Piškur, Ana Janevski, Jurij Meden i Stevan Vuković, prva je sveobuhvatna muzejska prezentacija fenomena eksperimentalnog filma u bivšoj Jugoslaviji i njemu srodnih umetničkih formi.
Izložba je fokusirana na najeminentnije autore, događaje i trendove, festivale (GEFF, Mala Pula, belgradske Alternative, Marčevska osmica u Novom Sadu, Festival amaterskog filma u Sloveniji...), produkcijske asocijacije (kino klubove), formalne i neformalne mreže, kao i na filmove “napravljene drugim sredstvima”.
Na izložbi učestvuju: Ante Babaja, Žarko Batinović, Breda Beban i Hrvoje Horvatić, Luka Bezić, Mate Bogdanić, Krešimir Buljević, Ana Nuša Dragan, Srečo Dragan, Ivan Faktor, Petar Fradelić, Ivan Ladislav Galeta, Karpo Godina, Tomislav Gotovac, Ljubiša Grlić, Zlatko Hajder, Jovan Jovanović, Branko Karabatić, Željko Kipke, Tomislav Kobija, Vladimir Kristl, Dušan Makavejev, Davorin Marc, Ivan Martinac, Ivica Matić, Miodrag Milošević, Zdravko Mustać, OHO, OM Produkcija, Mihovil Pansini, Neša Paripović, Živojin Pavlović, Vladimir Petek, Zoran Popović, Vasko Pregelj, Miloje Radaković, Kokan Rakonjac, Vinko Rozman, Franci Slak, Aleksandar Srnec, Aleksandar F. Stasenko, Mladen Stilinović, Lazar Stojanović, Milan Šamec, Slobodan Šijan, Ljubomir Šimunić, Dušan Tasić, Sava Trifković, Ante Verzotti, Lordan Zafranović, Edvard Zajec i Ira Zorko.
Izložba je posvećena prošle godine preminulom hrvatskom konceptualnom umetniku Tomislavu Gotovcu, a i nazvana je parafrazom njegovog čuvenog stava (That’s all movie!).
Osim Gotovca, u fokusu je još dvadesetak autora - Ivica Matić iz BiH, zatim Faktor, Galeta, Martinac, Pansini, Petek i Stilinović iz Hrvatske, koje je odabrala kustoskinja Ana Janevski, te Ana Nuša Dragan, Godina, Marc, OHO, OM produkcija, Pregelj, Rozman i Slak iz Slovenije, u izboru Medena i Bojane Piškur, kao i Jovanović, Makavejev, Milošević, Paripović, Pavlović, Popović, Radaković i Stojanović iz Srbije, koje je odabrao Vuković.
Kadrovi iz filma Zorana Popovića, I Never Promised You an Avant-Garden. Majkl Koris i Radoje Popović igraju igru sa digitronima: Poistovećivanje sa Marselom Dišanom / Stills from the film by Zoran Popović, I Never Promised You An Avant-Garden. Michael Koris and Radoje Popović are playing the game with calculators: Identification with Marcel Duchamp.
Eksperimentalni film, kako je navedeno u katalogu, jedna je od najuzbudljivijih, ali paradoksalno, i jedna od najviše ignorisanih formi filmskog izraza u različitim (istorijskim, teorijskim, kritičkim, ekonomskim, edukativnim...) diskursima o filmu u bivšoj Jugoslaviji.
Na prostoru bivše Jugoslavije eksperimentalni film uglavnom je nastao iz tradicije takozvanog amaterskog filma, razvijanog pre svega u okviru kino klubova koji su cvetali u svim većim gradovima. Linija razdvajanja amaterskog i eksperimentalnog filma nerazlučiva je ne samo iz ugla subjektivne procene, već i zato što se sam termin u najširem značenju vezivao za produkcijske uslove, a tek kasnije i za ideje, postupke i učinke specifičnog filmskog izraza. Termin “eksperimentalni film” i njegov (manje-više) sinonim “avangardni film”, nikada se zaista nisu ni ukorenili na ovim prostorima, mada je hrvatska (posebno zagrebačka) škola, pokušala da razvije nove teorije i prakse (antifilm), dok je beogradska upotrebljavala još labaviji termin “alternativni film”.
Kratkoročni rezultat tog interdisciplinarnog povezivanja bila je bogata i raznolika filmska produkcija, dok se, dugoročno gledano, može reći da je u celini ostvaren nedovoljan istorijski uticaj.
U malobrojnim publikacijama koje se bave istorijom filma u Sloveniji jedva se spominju amaterski ili eksperimentalni film, a nema ni podataka o nekoliko poznatih arhiva (na primer, galerija ŠKUC, koja je 70-ih i 80-ih bila jedno od retkih mesta u Ljubljani koja su istrajavala u kontinuiranoj promociji i produkciji eksperimentalnog filma). Pritom ni nacionalni filmski arhivi na prostoru bivše Jugoslavije nisu angažovani na sistematskom očuvanju bogatih filmskih opusa. Ipak, za razliku od poražavajućeg stanja u tom smislu u Sloveniji (i nešto boljeg u Srbiji), avangardni film u Hrvatskoj bolje je tretiran - postoje brojne monografije, istorijski pregledi, DVD-jevi, čak i restaurirane kopije filmova.., pre svega zahvaljujući Hrvatskom filmskom savezu. Eksperimentalni film integrisan je u nacionalnu filmsku istoriju kao jedan od ključnih izvora novih ideja i kadrova.
Prateći program izložbe, koju je otvorila 22. decembra ministarka kulture Slovenije Majda Širca Ravnikar, obuhvata desetak javnih vođenja, projekcije filmova Ire Zorko i OM produkcije, kao i simpozijum “Pet pogleda na eksperimentalni film”, koji će biti održan 29. januara, a kao učesnici su najavljeni Pavle Levi, Jurij Meden, Darko Štrajn, Hrvoje Turković, Tanja Vrvilo i Slobodan Šijan.
Serijal predavanja “Film = eksperiment” počinje 11. januara gostovanjem kustoskinje Zbirke filma i videa Muzeja savremene umetnosti u Zagrebu Leile Topić, koja će govoriti o “eksperimentatorima i njihovoj deci”.
Najavljeno je i predavanje Barbare Borčić o 80-im i eksperimentalnim filmovima u produkciji ŠKUC-a, te Miklavža Komelja i Diane Nenadić, koja će predstaviti Hrvatski filmski savez.
Prateći program obuhvata i promociju knjige Amira Muratovića “Slatka slast periferije” - enciklopedije Ivice Matića, uz projekciju njegovih eksperimentalnih filmova, te “As Soon As I Open My Eyes I See a Film: Experiments in Yugoslav Art in the 1960s and 1970s” Ane Janevski, uz razgovor sa Lukaszem Rondudom, kustosom Arhiv poljskog eksperimentalnog filma.
Za 18. januar najavljen je okrugli sto o filmskom obrazovanju u Sloveniji od 50-ih do 70-ih, dok će 9. februara biti reči na temu “Od jugonostalgije do alternativnog društva budućnosti: o prevazilaženju utopija prošlosti”. Među učesnicima su najavljeni Jure Lesjak, Nebojša Milikić i Adela Železnik, a moderator je Jernej Prodnik.
U okviru izložbe, od 8. do 10. februara u Modernoj galeriji će gostovati Sajam kratke elektronske forme (KEF) beogradskog Kulturnog centra Rex, čije je 11. izdanje posvećeno temi “Još 30 sekundi u exyu”. Tom prilikom biće proglašen dobitnik nagrade publike KEF-a, koji je predstavljen u još nekoliko gradova na prostoru bivše Jugoslavije, a nedavno i u Berlinu.
Sajt Moderne galerije je www.mg-lj.si
(SEEcult.org)
