Retrospektiva Rakonjca
Retrospektiva filmova Vojislava Kokana Rakonjca (1935-1969), jednog od osnivača Kino kluba Beograd, biće prikazana od 23. do 25. novembra u KIC “Budo Tomović” u Podgoroci, a publika će besplatno moći da pogleda omnibus “Kapi, vode, ratnici”, “Izdajnik”, “Klakson”, “Nemirni”, “Pre istine” i dramu “Zazidani”, poslednji film tog jedinstvenog i zaboravljenog autora, čiji je “Grad” bio prvi sudski zabranjeni film u istoriji bivše Jugoslavije.
Retrospektiva filmova Vojislava Kokana Rakonjca (1935-1969), jednog od osnivača Kino kluba Beograd, biće prikazana od 23. do 25. novembra u KIC “Budo Tomović” u Podgoroci, a publika će besplatno moći da pogleda omnibus “Kapi, vode, ratnici”, “Izdajnik”, “Klakson”, “Nemirni”, “Pre istine” i dramu “Zazidani”, poslednji film tog jedinstvenog i zaboravljenog autora, čiji je “Grad” bio prvi sudski zabranjeni film u istoriji bivše Jugoslavije.
Rođen u Strugi 1934. godine, a geneološki formiran u Bijelom Polju, Rakonjac je za jugoslovenski film “enfent terrible”, nestašni dečko koji teži da ne pristaje na zadato stanje i poredak stvari, naveo je medijator tog ciklusa i upravnika Muzeja Jugoslovenske kinoteke Dinko Tucaković.
Student Filozofskog fakulteta u Beogradu, Rakonjac je ušao u svet filma preko legendarnog Kino kluba, na sporedna vrata, uz saborce kao što su Živojin Pavlović, Marko Babac, Mihajlo Ilić Ilke, Aleksandar Petrović, Dušan Makvejev...
Njegov profesionalni početak bio je trnovit, najprije omnibusom “Kapi, vode, ratnici” (1962) koji je, iako pomalo predvidljiv kinoklubaški triptih, ipak nagovestio nove trendove u domaćoj kinematografiji. Usledio je “Grad” (1963) i naizgled smrtna presuda - prva sudska zabrana filma u istoriji zemlje koja se ponosila na demokratske tekovine.
Pomalo neočekivano, Rakonjac je, kako je naveo Tucaković, postao vlasnik, za standarde kinematografije, intenzivnog i bogatog opusa koji je na žalost, u disoproporciji sa njegovom životnom sudbinom.
Od “Izdajnika” (1964) do “Zazidanih” (1969) sasvim izvesno ne postoji zaokružen opus, nego uzlazna linija koja je presečena brutalno egzistencijalnom izvesnošću smrti. Filmovi kao “Nemirni” (1967), kojim na velika vrata uvodi tematiku mladih u društvu koje se definitivno gerontološki cementira, u biološkom i ideološkom smislu, ili “Divlje senke” (1967) koja je potpuno neočekivan i originalan esej o autodestruktivnoj ljubavi.
Film “Pre istine” (1968) uveliko poseduje emocionalni utisak šezdesetosmaške avanture, koja je u domaćim okvirima bila na raskoraku globalnih dešavanja i titoističkog kozaračkog kola, koje se krvavo zaplelo u poslednjoj dekadi 20. veka.
Tucaković je istakao i da je specifikum Rakonjčeve karijere bila i njegova muza - Milena Dravić, neosporno najveća glumica svih Jugoslavija i deo partenona evropskog filma.
Prema navodima Miloša Đurđevića u eseju “Kokan Rakonjac: Parabola o Zazidanima” (iz zbornika Novi kadrovi, Clio, 2008), mesto Rakonjca u istoriji srpske kinematografije neodoljivo podseća na senovite trenutke prošlosti koji, zbog varljive prirode nedovoljno objektivnih izvora, ne omogućavaju valjano rasvetljavanje i tumačenje uzroka i posledica stvari koje su se desile. Sveobuhvatna analiza Rakonjčevog celokupnog, nažalost kratkog opusa, njegove evidentne stvaralačke energije i veoma istaknute uloge u traženju novog, modernog jezika u srpskom filmu, do danas je ostala neostvarena, a uticaj njegovog značaja neistražen i zaboravljen.
Još od prvog filma “Izdajnik”, kojim je uplovio u vode ekspresivne i sirove vizuelne naracije vođene intimističkim pristupom psihološkom razvoju likova, preko filma “Nemirni”, neorealističke vivisekcije adolescentskog odnosa prema aktuelnom društvu, pa sve do “Divljih senki”, priče o autodestruktivnoj ljubavi, Rakonjac je često menjao autorski kurs, a njegov poslednji film “Zazidani”, paradoksalno, ni na jedan način nije zaokružio njegovo dotadašnje stvaralaštvo, već je, naprotiv, inicirao i nagovestio jedan tok ideja koje su u njemu i oko njega strujale.
Rakonjčevo progresivno stilsko opredeljenje, do tada ne tako uobičajeno u domaćim okvirima, rafinisani vizuelni izraz, u kojem do izražaja dolazi modernistički likovni akcenat, kao i svedena naracija metafizičke dramaturgije, dobili su u tom filmu svoje svrsishodno ovaploćenje, istakao je Đurđević.
Retrospektivu Rakonjca organizuju KIC “Budo Tomović”, Crnogorska i Jugoslovenska kinoteka, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org.
(SEEcult.org)
