Front na kraju 48. Bitefa
Beogradski internacionalni festival (Bitef) završava se 30. septembra nemačkom predstavom “Front” Luka Persevala o Prvom svetskom ratu iz zapadne perspektive, koja je zasnovana na dokumentima i književnim zapisima iz četiri evropske države.
U tom komadu Talia teatra iz Hamburga, kojom se 48. Bitef završava u Jugoslovenskom dramskom pozorištu, igraju glumci iz svih zemalja umešanih u Prvi svetski rat – kako bi se osvetlio iz više perspektiva.
Predstava istražuje Zapadni front sa svih strana rovova u Belgiji, koja je imala posebnu ulogu u Prvom svetskom ratu, jer je, uprkos svojoj neutralnosti, duže od četiri godine bila bojno polje na kojem su se nadmetale za premoć strane sile.
Jedan od izvora korišćenih u predstavi, kojom će 3. oktobra početi 54. MESS u Sarajevu, je roman “Na zapadu ništa novo” Eriha Marije Remarka, jedna od najizdavanijih knjiga na svetu, koja je prevedena na više od 50 jezika.
Prvim svetskim ratom, povodom stogodišnjice njegovog početka, bavile su se i dve domaće predstave u glavnom programu 48. Bitefa, koji je pod sloganom “Prošlost je sada” prikazao od 20. septembra 12 predstava, počev od pozorišno-muzičkog performansa “A gde je revolucija, stoko?” zagrebačke trupe Montažstroj.
Predstave nastale prema savremenim tekstovima srpskih autorki internacionalne reputacije Biljane Srbljanović i Milene Marković – “Mali mi je ovaj grob” Hartefakt fonda i Bitef teatra, u režiji Dine Mustafića iz Sarajeva, i “Zmajeubice” JDP-a, u režiji Ive Milošević, tretiraju istorijske događaje Prvog svetskog rata iz perspektive ovdašnjeg prostora i ovdašnjih političkih patologija.
Prvim svetskim ratom direktnije se bavio i dokumentrni teatarski projekat “Bojno polje sećanja 1914-2014”, u režiji Hans-Vernera Krezingera iz Nemačke, koji tematizuje zapadni i istočni, kolektivni i lični, naučni i umetnički pogled na istorijske događaje u vezi sa Velikim ratom.
Bitef je u glavnom programu prikazao i nekoliko predstava koje se bave drugim važnim istorijskim datumima proisteklim iz dešavanja pokrenutih Prvim svetskim ratom, poput predstave prema proslavljenom tekstu poljskog autora Tadeuša Slobodjaneka “Naš razred”, koja ističe bolno pitanje litvanskog antisemitizma u novijoj istoriji, te četvoročasovne predstave “(A)polonija” proslavljenog poljskog reditelja Kžištofa Varlikovskog, koja predstavlja hod kroz 20. vek i traumatična mesta novije poljske, ali i evropske istorije, preispitujući čin žrtvovanja.
Veliku pažnju na 48. Bitefu izazvale su predstave iz regiona, posebno potresna “Aleksandra Zec” Olivera Frljića, u izvođenju riječkog HKD, koja tematizuje jugoslovenski rat sa početka 90-ih i nevinu dečju žrtvu kao metaforu žrtvovanja vlastite budućnosti. Predstava je zasnovana na istinitoj priči o devojčici u Zagrebu koju su sa njenom majkom ubili 1991. godine pripadnici tadašnjeg rezervnog sastava hrvatske policije.
Uz Montažstroj, koji je na otvaranju 48. Bitefa izveo provokativnu predstavu “A gde je revolucija stoko?”, u režiji Boruta Šeparovića, publika je imala priliku da vidi i predstavu “Grobnica za Borisa Davidoviča” hrvatskog reditelja Ivice Buljana, u produkciji Bitef teatra i Hartefakta iz Beograda, koja koristi kao predložak čuvenu knjigu Danila Kiša. Prikazana je i predstava “Poludela lokomotiva” SNG Drame iz Ljubljane, u režiji Jerneja Lorencija, koja postavlja autorefleksivno i retoričko pitanje o dometima i revolucionarnom potencijalu teatra u odnosu na savremeno društvo.
Publika 48. Bitefa videla je i predstavu “Prošlost je sada” mlade švajcarske autorke Korine Majer, čiji je naziv i preuzet za ovogodišnji slogan, a bavi se pitanjem lične istorije kao produktom kolektivnog pamćenja.
Među domaćim projektima bio je “Communitas na ispitu” Ane Vujanović i Saše Asentića, sačinjen od teorijsko-umetničkog istraživanja i performansa, a fokusiran na različite istorijske i trenutne forme socijalne, kulturne i umetničke prakse, koje “spektakuliziraju” kolektivno i masovno telo, kao i na savremeni ples kao umetničku disciplinu koja emancipuje vidljivost oslobođenog individualnog tela. Domaću pozorišnu scenu predstavljao je i nagrađivani projekat “Neoplanta” u režiji Andraša Urbana, inspirisan prozom Lasla Vegela, koji govori o burnoj novijoj istoriji Novog Sada obeleženoj traumatičnim događajima koji su definisali odnose i identitet njegovih stanovnika.
Žirijem 48. Bitefa predsedava izraelska pozorišna rediteljka, dramaturškinja, selektorka, prevoditeljka i istraživačica Lila Deker Avner (Lilach), a članovi su i švedska scenografkinja, kostimografkinja i rediteljka Ula Kasius (Ulla) iz Stokholma, poljski pozorišni kritičar i kolumnista Vitold Mrožek (Witold Mrozek), saradnik najvećeg poljskog dnevnog lista “Gazeta viborča”, te rediteljka Ana Tomović i dramaturg, dramski pisac, scenarista i pozorišni i filmski kritičar Periša Perišić.
Žiri “Politikine” nagrade čine reditelj Dejan Mijač (predsednik), rediteljka Tanja Mandić Rigonat, urednica Kulturnog dodatka “Politike” Vesna Roganović, pozorišna kritičarka “Politike” Ana Tasić i novinarka rubrike za kulturu tog lista Borka Golubović Trebješanin.
Nekoliko učesnika 48. Bitefa odnelo je glavne nagrade prošle godine – Frljićevoj predstavi “Zoran Đinđić”, u produkciji Ateljea 212 iz Beograda, dodeljen je Gran pri “Mira Trailović” 47. Bitefa, a osim specijalnog priznanja žirija, koji je dobila predstava “55+” Montažstroja, nagrađen je i slovenački reditelj Lorenci za predstavu “Oluja” Mestnog gledališča ljubljanskog, za koju je dobio “Politikinu” nagradu za najbolju režiju.
Program 48. Bitefa tradicionalno je obuhvatao i Bitef Polifoniju, koja je obeležila 15 godina postojanja, kao i ciklus “Bitef na filmu” u Jugoslovenskoj kinoteci, u okviru kojeg su prikazana neka od najvećih dela filmske umetnosti 20. veka, u selekciji Vere Konjović.
Festivalski sajt je www.bitef.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org, odnosno OVDE.
(SEEcult.org)
