Enkel premijerno na 65. Martovskom festivalu
Dugometražni dokumentarni film “Enkel” Aleksandra Reljića, priča o zajedničkoj borbi preživele logorašice i unuka komandanta Aušvica protiv rasizma, antisemitizma i ksenofobije, imaće svetsku premijeru 30. marta na 65. Martovskom festivalu u Beogradu, na kojem Reljić učestvuje i kratkim filmom “Kosovo... Nazdravlje... Gezuar!”
Film “Enkel”, u produkciji Radio-televizije Vojvodine, govori o bivšoj logorašici Evi Mozes Kor, koja je preživela nacističke smrtonosne eksperimente doktora Jozefa Mengelea, a 2014. godine simbolično je usvojila unuka komandanta Aušvica Rajnera Hesa (Rainer Hoess). Njih dvoje su u Aušvicu potpisali zavet o zajedničkom nastupu u borbi protiv rasizma, antisemitizma i ksenofobije u današnjem svetu.
Prema navodima novosadskog novinara i dokumentariste Aleksandra Reljića, ideja za film “Enkel” rodila se početkom 2015. godine - u vreme 70-godišnjice oslobođenja Aušvica, kada je završavao dokumentarni TV film “Auschwitz – jugoslovensko sećanje”.
“Tog dana okretao sam domaće i strane TV kanale da vidim kako kolege izveštavaju o ovom važnom i velikom jubileju. Naleteo sam na intervju Kristijan Amanpur sa Rajnerom Hesom na CNN-u, koji se uključivao direktno iz Krakova i koji je došao da prisustvuje godišnjici stravičnog zločina, koji je počinio njegov deda. Zenemeo sam i rekao u sebi: ‘Ja ovog čoveka moram da nađem i snimim priču’. Počeo sam da pretražujem podatke o Hesu na internetu i pronašao ‘Daily Telegraf’ od 15. januara 2015. i članak o Rajneru, Evi i simboličnom usvajanju. Potražio sam Hesov prol na Fejsbuku i poslao mu kratku poruku da sam novinar iz Srbije i da tražim njegovu mejl adresu. Odgovorio je za dvadesetak minuta, i do kraja te večeri sve je bilo dogovoreno. Imali smo sreće, jer smo prvi ponudili snimanje dokumentarnog filma”, naveo je Reljić, dodajući da je menadžment RTV-a prepoznao značaj te priče i ubrzo je šestoclana ekipa bila na putu za poljski gradić Osvijećim (poznatiji po nemačkom nazivu Aušvic) radi susreta sa Rajnerom.
Prešli su još oko 2.000 kilometara kombijem RTV-a kroz Poljsku i Nemačku, a sa Evom, koja je stigla iz Amerike, sreli su se u nemačkom gradu Lineburgu, na suđenju Oskaru Greningu, knjigovođi iz Aušvica, jer je bila jedna od glavnih svedokinja.
“Verujem da je ‘Enkel’ jedna izuzetno važna priča, koja u isto vreme govori o suočavanju sa stravičnim zločinima, ali i o praštanju, u pokušaju da se takvi zločini ne ponove u budućnosti”, naveo je Reljić povodom svog filma, koji je posvetio žrtvi 10.000 Jevreja iz Bačke, koji su odvedeni i ubijeni u Aušvicu.
Rajner Hes je shvatio ulogu svog dede u Drugom svetskom ratu kao 15-godišnjak, i tada je pobegao od kuće i prekinuo odnose sa porodicom. Potpuno ga je slomilo saznanje da je njegov deda obešen zbog ubistva dva i po miliona ljudi, od kojih je najviše bilo civila, žena, dece i staraca. Kada je napunio 39 godina, preživeo je težak srčani udar i odlučio da se konačno suoči sa mračnim nasleđem porodične istorije, ali i sa strahotama holokausta, te da krene u borbu protiv negiranja tog najstrašnijeg zločina u istoriji. Čim je izašao u javnost, postao je najveći neprijatelj i izdajnik svog oca Hansa Jurgena i cele porodice. Njegov otac, tri tetke i stric, su kao deca, tokom Drugog svetskog rata, “normalno” živeli u vili komandanta logora, na svega sto metara od krematorijuma, u kojem su spaljivane žrtve njihovog oca i Rajnerovog dede. Dvorište vile delio je samo zid logora, u kojem je ubijeno više od milion ljudi.
S druge strane zida, Eva Mozes Kor je imala deset godina kada je deportovana u Aušvic i sa sestrom bliznakinjom Mirjam bila podvrgnuta nacističkim smrtonosnim laboratorijskim eksperimentima doktora Mengelea. Njih dve su ostale bez roditelja i dve starije sestre, svega pola sata nakon što su sišle iz stočnog vagona na “rampu za selekciju” u Aušvicu. Posle smrti Mirjam 1993. godine, Eva je javno oprostila doktoru Mengeleu za ono što joj je uradio, a to je objasnila rečima da “ne želi da do kraja života bude žrtva Aušvica”.
Osnivačica Muzeja žrtava nacističkih smrtonosnih eksperimenata (C.A.N.D.L.E.S.), Eva Mozes Kor objašnjava svoj odnos sa Rajnerom Hesom rečima: “Činjenica da je on Hesov unuk, za mene predstavlja sjajnu osvetu! Hes ne može da uživa u svom unuku, ali ja mogu!’”
Rudolf Franc Ferdinand Hes je 16. aprila 1947. obešen u Aušvicu zbog ubistva 2,5 miliona Jevreja. U Aušvicu je organizovao industrijsko ubijanje Jevreja u gasnim komorama i krematorijumima, u okviru nacistickog projekta “Konačno rešenje”. U proleće 1944. godine za 56 dana ubijeno je 425.000 ljudi, žena i dece sa područja tadašnje Mađarske. U vreme Drugog svetskog rata, Bačka je bila deo mađarske okupacione zone, pa je 1944. godine više od 10.000 Jevreja sa njenih prostora odvedeno u sigurnu smrt u Aušvic.
Aleksandar Reljić, novinar i urednik u Dokumentarno-obrazovnom programu RTV-a, rođen je 1974. u Beogradu, a tokom 20-godišnje novinarske karijere bio je autor dokumentarnih filmova, emisija i reportaža, na temu ljudskih prava, ksenofobije, ratnih zlocina i meuetnickih odnosa, uglavnom na prostoru bivše Jugoslavije, ali i šire.
Među njima su i kratki dokumentarni filmovi “40 tona oslobođenih snova” (RTV, 2017), “Kosovo… Nazdravlje!” (NDNV/BIRN, 2017), “Kutija sećanja” (RTV, 2017) i “Zid” (2015), te dokumentarni “Heroji bitke za ranjenike”, (NDNV/RTV, 2015), “Auschwitz – Jugoslovensko sećanje” (RTV, 2015), “Temelji Sočija” (RTV, 2014), “Bog(a) u meni” (RTV, 2013) i “Zarobljeni u devedesete” (RTV, 2012).
U ekipi filma “Enkel” su, osim reditelja Reljića, koji je i autor scenarija, i Milica Stojanov (umetnička direktorka), Vanja Kranjac (izvršni producent), Viktor Prell i Goran Velemir (snimatelji), Uroš Jandrić (montažer), Milan Kerezović i Mihajlo Obrenov (kompozitori muzike), Damir Paluška (tonski snimatelj), Ivan Živković (majstor svetla) i Danijel Čičić (asistent produkcije).
Film “Enkel” snimljen je uz finansijsku podršku Filmskog centra Srbije, a na programu 65. Martovskog festivala u Domu omladine je 30. marta u 17 sati.
(SEEcult.org)
